Yeva’s dagboek

door Yeva Skaljetska

Het verhaal van een kind op de vlucht
voor de oorlog in Oekraïne

Iedereen kent het woord ‘oorlog’. Maar weinig mensen weten wat het werkelijk betekent. Tot je het hebt meegemaakt, weet je niet wat oorlog is.

Dit is het dagboek van de twaalfjarige Yeva, die uit Oekraïne moet vluchten als Rusland haar land binnenvalt. Als ze op een vroege ochtend in februari wakker wordt van het geluid van explosies, beseft ze dat haar huis in Charkiv niet meer veilig is. In de koude kelder onder haar huis waar ze met haar oma moet schuilen, besluit ze haar verhaal op te schrijven.

In dit verslag, aangevuld met foto’s, WhatsApp-gesprekjes met klasgenoten en krantenkoppen uit de hele wereld, volg je Yeva op haar reis van Charkiv naar Dublin.

Vertaald door Cindy Joseph-Pearson naar het Engels en daarna door Saskia Peeters naar het Nederlands.

Recensie

In dit dagboek vertelt de Oekraïense Yeva hoe zij op 14 februari haar 12e verjaardag vierde en hoe haar leven 10 dagen later volledig op zijn kop kwam te staan. Ze vertelt hoe ze op de ochtend van 24 februari 2022 raketten over de velden zag vliegen.

Ineens vloog er een enorme raket langs die met zoveel kracht uit elkaar knalde dat ik mijn hart in ijs voelde veranderen. (blz. 31)

Het dagboek maakt duidelijk en volkomen begrijpelijk hoe lamgeslagen en volledig overrompeld Yeva zich voelt als de Russen de Oekraïense stad Charkiv aanvallen. Ook klasgenootjes beseffen nauwelijks wat er gebeurt – je leest erover in fragmenten uit hun WhatsApp gesprekken. Zodra het lukt, vluchten Yeva en haar oma – met wie ze in een flat aan de rand van de stad woont – naar de andere kant van de stad.

Toen de taxi er eindelijk was, stapten we in en reden we weg. Ik vroeg aan oma: ‘Hoe moet het nu met al onze spullen?’
Ze antwoordde: ‘Die moeten we achterlaten. Onze levens zijn belangrijker!’
Ik had mijn vrienden achtergelaten.
Dat doet pijn… (blz. 47)

Op een kaartje van Charkiv staan locaties uit het dagboek getekend. Wel is het jammer dat de legenda-cijfertjes ontbreken in de kaart, maar gelukkig spreken Yeva’s omschrijvingen voldoende tot de verbeelding. Op de schutbladen zie je bovendien dat de reis (haar oma houdt niet van het woord vlucht) van Yeva nog niet stopt… Uiteindelijk steken ze samen de grens over naar Hongarije en vliegen ze vanaf daar naar Dublin in Ierland.

Het boek is zogezegd geen literair werk, maar de schrijfstijl past bij Yeva’s leeftijd. Elke dag van het dagboek start met krantenkoppen – indringend, want je beseft hierdoor extra dat dít het echte verhaal is – veel meer en heftiger dan alleen een sensationele kop in de krant… De appjes van Yeva en haar klasgenoten versterken het gevoel dat dit ons óók had kunnen overkomen: dit zijn eigentijdse kinderen waarvan het leven totaal overhoop is gehaald. Het maakt alles bij elkaar veel indruk.

Hoewel (de bekende Britse schrijver) Sir Michael Morpurgo in het voorwoord en Yeva in de proloog de lezer meteen vertellen dat je pas weet hoe een oorlog voelt als je het zelf hebt meegemaakt, helpt dit boek ongetwijfeld om empathie te voelen voor (Oekraïense) vluchtelingen. Voor zover ik weet, is dit het enige (kinder)boek dat tot nu toe is verschenen over de oorlog in Oekraïne en ik denk dat veel kinderen in groep 7 en 8 het zullen willen lezen. Vergeleken met veel andere oorlogsboeken zijn de gebeurtenissen niet heel gruwelijk, maar dit is al indringend genoeg. Met dit boek komt de oorlog wel heel dichtbij…

Lestips

Het dagboek van Yeva is niet in de markt gezet als een kinderboek, wat je merkt aan de flaptekst en de uitwerking van de voetnoten. Het boek is echter wel geschreven door een kind – een kind dat in groep 8 had kunnen zitten, want ze werd vlak voor het uitbreken van de oorlog 12 jaar. Daarom is dit een heel mooi boek om samen met kinderen in de bovenbouw te lezen. Yeva’s belevingswereld sluit perfect bij hen aan. Het boek leent zich bovendien heel goed om over te praten.

Oorlog en vluchten

Het spreekt voor zich dat je dit boek goed kunt bespreken als je het hebt over de oorlog in Oekraïne, oorlogen in het algemeen of over vluchten. Hoewel Yeva en haar oma veel hulp hebben gekregen van buitenaf en er veel schrijnender verhalen bekend zijn over vluchtelingen, maakt het verhaal goed duidelijk hoe ontheemd je je kunt voelen als je plotseling alles wat je kent moet achterlaten. Yeva heeft ‘geluk’: haar reis is relatief ongevaarlijk en ze krijgen vrij snel onderdak in Dublin. Toch voelt het niet goed om te spreken van ‘geluk’ als je leest wat ze heeft doorstaan. Het is heel interessant om het hier met kinderen over te hebben.

Nieuws

De krantenkoppen zijn ook heel interessant om te bespreken. Allereerst kun je de verschillende koppen met elkaar vergelijken. Wat vertellen de koppen over het soort krant? Welke keuzes zijn er gemaakt en wat zou het doel zijn van de journalisten met een bepaalde kop? Kun je zien of een krant voor of tegen de oorlog is? Hoe?

Vervolgens kun je de koppen vergelijken met de gebeurtenissen die Yeva beschrijft. Vertellen ze hetzelfde? Klopt het nieuws met wat er echt is gebeurd? Weet Yeva eigenlijk wel wat er allemaal gebeurt? Weten wíj eigenlijk wel wat er allemaal gebeurt?

Xander Uitgevers, 2022