De ondergrondse Rembrandt - Leesbevordering in de klas

De ondergrondse Rembrandt De Blockbusters Storm, Jimi, Juul en Lara zijn op scoutingkamp in de buurt van Maastricht. Ze worden meegenomen door de ondergrondse gangen in de Sint-Pietersberg, waar ze horen over ‘de Kluis’: een plek onder de grond waar tijdens de Tweede Wereldoorlog van alles verborgen werd gehouden voor de Duitsers. Niet alleen Amerikaanse piloten, smokkelwaar en een illegale radio, maar ook schilderijen, waaronder de beroemde Nachtwacht van Rembrandt van Rijn. In twee teams proberen de scouts zoveel mogelijk te ontdekken over de Tweede Wereldoorlog en de Nachtwacht, zodat ze een zo spannend en echt mogelijke ‘escaperoom’ kunnen ontwerpen. De Blockbusters strijden dit keer tegen elkaar, maar ontdekken gezamenlijk ook veel mysterieuze zaken. Is het waar dat de Nachtwacht vervalst is tijdens de oorlog? En wie zijn toch die mensen die ’s nachts in de gangen van de Sint-Pietersberg rondsluipen?

Vijfde deel in de serie Blockbusters. In elk deel staat een andere kunstenaar centraal; de delen zijn los van elkaar te lezen.

Recensie

Na boeken over de Spaanse Picasso en Dalí, de Franse Monet en de Russische Kandinsky heeft Manon dit keer een boek geschreven waarin een Nederlandse kunstenaar centraal staat: Rembrandt. Niet geheel toevallig verschijnt dit boek in het Rembrandtjaar: het jaar waarin het 350 jaar geleden is dat Rembrandt is gestorven. Het boek is tot stand gekomen in samenwerking met het Rijksmuseum, wat heel duidelijk blijkt uit de lesbrief die bij het boek geschreven is. In deze lesbrief worden scholen aangemoedigd om zelf een Nachtwacht te creëren. Dit is ook precies wat de Blockbusters in het boek moeten gaan doen.

In het verhaal zijn Storm, zijn beste vriend Jimi, Jimi’s tweelingzus Lara en Storms Franse vriendinnetje Juul op scoutingkamp in de buurt van Maastricht. Ze logeren in Hoeve Lichtenberg in het natuurgebied Sint-Pietersberg. Storms moeder is daar met een paar collega’s om de restauratie van de Nachtwacht voor te bereiden.

‘Maar waarom zijn ze dan hier in een boerenhoeve op de Sint-Pietersberg?’ Jimi kijkt niet-begrijpend om zich heen. ‘Tussen de mekkerende schapen?’
‘Het is een soort studiereis. En nu ze toch hier zijn, helpen ze ook bij de restauratie van een andere Nachtwacht.’ Storm denkt aan de foto’s van een muurschildering in de grotten die zijn moeder hem had laten zien. ‘Een Maastrichtse kunstenaar heeft in een ondergronds museum de Nachtwacht nageschilderd. Als die gerestaureerd is, beginnen ze aan de echte in het Rijksmuseum.’ (blz. 24)

Tijdens het kamp leren de kinderen heel veel over de Nachtwacht en de opslag ervan in ‘De Kluis’ tijdens de Tweede Wereldoorlog. In twee teams moeten ze informatie verzamelen over het schilderij en de oorlog, om zo een perfect verhaal te bedenken voor een escaperoom, waarin de Kluis zal worden veranderd. Tegelijkertijd strijden de teams tegen elkaar: wie maakt de beste Nachtwacht-groepsfoto? Op zich al een interessant verhaal, maar het boek krijgt nog een extra Blockbusters-tintje doordat de kinderen een oud dagboek vinden van ‘De Nachtvlinders’: een groepje jongens dat tijdens de Tweede Wereldoorlog in de ondergrondse gangen rondzwierf en hielp bij het verzet. Maar… ze schrijven ook over een meneer Van M. die naar de kluis komt. En de vader van Storm beweert dat de Nachtwacht ooit vervalst is door een meneer van Meegeren. Kan het zijn dat de Nachtwacht in het Rijksmuseum niet van Rembrandt is?!

Schrijfster Manon Berns woont zelf in deze omgeving en heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de Nachtwacht en de gebeurtenissen tijdens WO II in de Kluis. Met dit verhaal legt ze op zeer grondige wijze een geschiedenis bloot, die maar weinig kinderen – en volwassenen! – zullen kennen. Het boek is dan ook ontzettend interessant! Berns heeft ongelooflijk veel informatie in het verhaal weten te verwerken. De keerzijde hiervan is wel dat het tempo van het verhaal vrij laag ligt. Doordat de kinderen steeds meer ontdekken over allerlei zaken, leest het boek wel als een detective, maar er zit weinig actie in dit boek. Hoewel het allemaal erg raadselachtig is, is het verhaal in dat opzicht niet heel spannend.

Dat je het boek toch wilt blijven lezen, komt niet alleen door het mysterie rond de Nachtwacht. Ook de informatie over de Tweede Wereldoorlog maakt dit boek ontzettend boeiend. Het gaat over geheime ondergrondse gangenstelsels en het verzet tegen de Duitsers, en dat op zichzelf is natuurlijk al spannend genoeg. Verder is er, net als in het deel over Dalí, weer meer ruimte voor de gevoelens van Storm voor Juul. En ook Jimi begeeft zich dit keer op het liefdespad. Ten slotte zijn de laatste bladzijden, waarin Berns over Rembrandt en de Nachtwacht vertelt en toelicht wat feit en fictie is, ook erg interessant om te lezen. Berns wil met haar boeken laten zien dat kunst allesbehalve saai is en dat is met dit boek wederom érg goed gelukt!

Lestips

Zoals gezegd, is bij het boek een lesbrief geschreven. Deze lesbrief is óók bedoeld voor de scholenwedstrijd van het Rijksmuseum: Maak samen een Nachtwacht. De uiterlijke inzenddatum om mee te doen aan deze wedstrijd is echter al op 31 maart 2019 en dat is dus slechts enkele weken nadat het boek verschenen is. Jammer, maar vanzelfsprekend is het sowieso een leuke opdracht om met de klas uit te voeren tijdens een kunstproject.

Zowel in de lesbrief als in het boek krijg je hiervoor heel veel tips en informatie. In de lesbrief staan bovendien links naar interessante filmpjes. Het is erg leuk om deze filmpjes te bekijken nadat je het boek hebt gelezen, omdat het verhaal dan nog eens extra tot leven komt. Onderstaand filmpje kun je echter ook heel goed voor je boekpromotie gebruiken, omdat je daarmee een nog beter beeld krijgt van de plek waar het verhaal zich afspeelt – en hoe spannend dat dus is!

Voorafgaand aan het filmpje kun je ook nog een fragment uit het boek voorlezen.

De gids stopt (…) hier wil blijven?’ (blz. 13 t/m 17)

Heb je iets langer de tijd, dan kun je ook heel hoofdstuk 1 voorlezen; dan vertel je ook nog iets over de spannende tocht door het gangenstelsel.

Schrijver in de klas

Heb je nóg iets langer de tijd, dan is het helemaal leuk om schrijfster Manon Berns natuurlijk zélf te laten vertellen over het verhaal! Je kunt haar boeken via De Schrijverscentrale. Afgezien van boekpromotie gaat je klas dan ook zelf aan de slag met een spannend spel, waarin ze een code moeten kraken. Dat motiveert natuurlijk extra om deze spannende serie te gaan lezen.

De Nachtwacht

Zoals gezegd, kun je het boek ontzettend goed gebruiken als je meedoet aan de scholenwedstrijd. Er staan namelijk heel wat tips in voor het maken van een goede Nachtwacht-groepsfoto. Deze informatie kun je echter ook heel goed gebruiken in lessen over Rembrandt en de Nachtwacht – los van de wedstrijd.

Wat is er nu zo bijzonder aan de Nachtwacht? ->

Wij willen met (…) in onze groepsfoto.’ (blz. 64 t/m 66)

Over de symboliek ->

‘Is dit jouw (…) met de anderen. (blz. 128 t/m 132)

Over Rembrandt van Rijn (ook erg leuk ter voorbereiding van een excursie naar het Rijksmuseum!) ->

‘Het is drie (…) naar op zoek. (blz. 164 t/m 169)

Dat je met de klas naar de Nachtwacht kunt gaan kijken in het Rijksmuseum, weet natuurlijk elke leerkracht, maar ook de ondergrondse replica is te bezichtigen. Deze wordt op dit moment daadwerkelijk gerestaureerd (net als in het boek). Je leest er meer over in dit krantenartikel. Op de website van Natuurmomenten kun je zelfs een bezoek aan de restauratie boeken.

Sint-Pietersberg

Dat je het bezoek aan de restauratie kunt boeken via de website van Natuurmonumenten komt doordat de Sint-Pietersberg een natuurgebied is dat door Natuurmonumenten wordt beheerd.

Hoe bijzonder het daar is, kun je zien in dit filmpje. Ook dat is erg leuk om te bekijken als je het boek in de klas voorleest. Kinderen die nog nooit in Limburg zijn geweest, zullen zich deze plek namelijk moeilijk kunnen voorstellen en ook een ‘groeve’ zegt veel kinderen waarschijnlijk niet zoveel.

Het is ook erg leuk dat je net als de Blockbusters kunt logeren in Hoeve Lichtenberg. Het is namelijk écht een vakantiehuis! Je kunt het hier bekijken.

Ook Hoeve Zonneberg uit het verhaal bestaat echt. Niet zo lang geleden stond het te koop. Je kunt hier het verkoopfilmpje bekijken – erg leuk, want ook hierdoor krijg je een goed beeld van de locatie!

Beide hoeves zijn rijksmonumenten en ook te vinden op de website van Natuurmonumenten.