Ons kasteel aan zee

door Lucy Strange

1939. De twaalfjarige Petra woont met haar ouders en zus in een vuurtoren aan de Engelse kust. Haar wereld bestaat uit avonturen in verborgen tunnels en verhalen over zeemonsters. Maar die fijne wereld wordt op zijn kop gezet als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt. Petra’s moeder wordt ervan verdacht te spioneren voor de Duitsers en haar vader en zus lijken zo hun eigen geheimen te hebben. Wie is te vertrouwen en wie is er een verrader? En zullen ze allemaal de oorlog overleven?

Vertaald door Aleid van Eekelen-Benders.

Recensie

De prachtige proloog over de legende van de Wyrm en de Dochters van Steen zorgt direct voor een zekere betovering als je dit boek begint te lezen. Het verhaal neemt je mee naar de Engelse kust, met steile kliffen, een verraderlijke zandbank en zeemist. Maar het boek neemt je ook mee terug in de tijd, naar de harde werkelijkheid van de Tweede Wereldoorlog, die in augustus 1939 uitbrak.

Petra, woont met haar zus Magda en ouders in een vuurtoren aan de Engelse kust, recht tegenover Duinkerken. Je kunt je al een beetje voorstellen wat zich in dit boek gaat afspelen: dreiging vanaf zee, reddingsacties vanuit Frankrijk en je continu afvragen wie er te vertrouwen is en wie niet. Het is een spannend verhaal, vol geheimzinnigheid en dreiging, maar vooral de vertelwijze en de verbondenheid met de legende van de Dochters van Steen maken dit boek heel bijzonder. Petra vertelt het verhaal als een soort terugblik, waarbij heden en verleden heel mooi mengen.

Ik besefte dat er een vreemde afstand tussen ons ontstond, die er tot dan toe nooit was geweest.
Nu ik erover nadenk – het was rond deze tijd dat Mag zich vreemd ging gedragen. (blz. 34)

Het feit dat het verhaal op deze manier verteld wordt, is op een bepaalde manier geruststellend: je weet dat Petra de oorlog gaat overleven; anders had ze er niet over kunnen vertellen. Hoe het echter met haar familie zal aflopen, is van begin af aan spannend. Door korte vooruitblikken waarin een onheilspellende dreiging voelbaar is, wordt deze spanning steeds verder opgevoerd. Dat Petra’s moeder Duits is, speelt ook een belangrijke rol.

Dat onze mutti in Duitsland is geboren deed er voor ons nooit veel toe – het was gewoon zo, net zoals het feit dat we in een vuurtoren wonen -, maar nu het oorlog was schenen andere mensen het juist erg belangrijk te vinden. (blz. 19)

Het boek doet sterk denken aan het boek Geheimen van de vuurtoren, dat zich ook tijdens de Tweede Wereldoorlog in een vuurtoren aan de Engelse kust afspeelt. Ook moet er in beide boeken een mysterieuze code worden gekraakt. Ons kasteel aan zee doet qua sfeer en schrijfstijl echter meer denken aan het boek De oorlog die mijn leven redde, met evenveel aandacht voor de gevoelens van de hoofdpersoon. Het verhaal maakt daarbij op een prachtige, maar tegelijk pijnlijke manier duidelijk hoe oorlog álles verandert en hoe je daar dan toch weer mee om kunt gaan.

Het was net zoals wanneer je het ijskoud hebt, zo koud dat je klappertandt en rilt over je hele lijf. Als je het zo koud hebt, kun je je niet voorstellen het ooit weer warm te krijgen. Of wanneer je zo vergaat van de honger dat je niet meer weet hoe het voelt om te veel te eten; zo’n gevoel is toch zeker onmogelijk? Nou, dat is wat oorlog doet: die maakt alles zo anders, zo extreem, dat je vergeet hoe het leven vroeger was. Dat eerste hongergevoel, dat eerste geratel van het geschut, dat komt als een schok. Maar dan wordt het allemaal normaal. (blz. 143)

Het boek is vooral geschikt voor goede lezers (en als voorleesboek), want ondanks dat het een compacte paperback is, beslaat het verhaal meer dan 300 pagina’s. Ook is het leesniveau af en toe behoorlijk hoog, maar dat maakt het boek tegelijkertijd ook zo mooi. Dit verhaal zet je aan het denken over veranderingen, vrijheid en verdriet en maakt je bewust van de enorme impact die oorlogen hebben. Prachtig en gevoelig; dit boek slurpt je helemaal op.

Lestips

Wat een mooi voorleesboek over de Tweede Wereldoorlog! Het verhaal speelt zich weliswaar niet in Nederland af, maar gaat over universele thema’s als omgaan met verandering, angst en dreiging. Het verhaal gaat over vertrouwen en verraad, over keuzes maken… alles waar je ook in Nederland mee te maken kreeg tijdens de oorlog.

Het boek bestaat uit korte hoofdstukken (48 stuks, dus je moet er wel flink de tijd voor nemen…), die vaak op een spannend moment eindigen. Perfect om kinderen uit te laten zien naar de volgende keer dat je voorleest! En omdat het boek best wel pittig is qua woordenschat en de vele uitdrukkingen, is het ook handig dat je de tekst met kinderen kunt bespreken. Sowieso is het ook goed om met je klas over de inhoud van het verhaal te praten: zoals te verwachten is bij een boek over de Tweede Wereldoorlog, komen er behoorlijk heftige gebeurtenissen in voor.

Wil je het boek niet voorlezen, maar het wel promoten, lees dan bijv. het volgende fragment voor:

Een paar dagen (…) ik de motoren. (blz. 24 t/m 27)

Als toelichting kun je eerst nog dit korte fragment voorlezen, waarin uitgelegd wordt wat ‘het kasteel’ is – daardoor wordt ook gelijk de titel van het boek verklaard!

Van boven in (…) uitkijken naar vijanden. (blz. 20/21)

Verder is het nog goed om te weten dat ‘de Dochters van Steen’ vier grote staande stenen (menhirs) zijn. In de proloog lees je er meer over.

WO II in Engeland

Een van de opvallendste gebeurtenissen in Engeland tijdens de Tweede Wereldoorlog is de evacuatie van kinderen. Hierover wordt meer verteld vanaf blz. 64:

We hebben over (…) in haar ogen. (blz. 64 t/m 68)

Het fragment eindigt ook met een goede vraag van Magda. Wat denken jouw leerlingen?

Dit kan een interessant gesprek opleveren over vooroordelen en vreemdelingenhaat. Veel mensen haatten álle Duitsers tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Kunnen jouw leerlingen zich dit voorstellen? Wat vinden ze ervan?

Uitgeverij Gottmer, 2020