Als de sterren zingen - Leesbevordering in de klas

Als de sterren zingen Tonke Dragt (geboren: 12 november 1930) neemt haar lezers mee in haar archief van bekende én niet eerder gepubliceerde verhalen: sprookjes & vertellingen, sagen, mysteries & avonturen, raadselverhalen en toekomstverhalen. Alle verhalen zijn geïllustreerd met beelden van Tonke Dragt zelf: collages, illustraties en schilderijen uit een periode van ruim zestig jaar.

Bij veel verhalen beschrijft ze bovendien de ontstaansgeschiedenis ervan. Zo vertelt dit boek niet alleen de verhalen van deze bekroonde kinderboekenschrijfster, maar geeft het ook een beeld van de verhalen áchter de verhalen.

Recensie

Dit is nou echt een boek om van te watertanden: een betoverende kaft, met glinsterende vlinders, twee leeslintjes en dan… die sprookjesachtige inhoud! Tonke Dragt laat in dit boek zien waar ze goed in is: fantasievolle, prachtige verhalen vertellen.

Vooral lezers die al fan waren van Tonke Dragt, zullen genieten van dit boek: de heerlijke verhalen en kenmerkende illustraties hebben niets van hun kracht verloren. Net als in haar bekendste boeken De brief voor de koning en De zevensprong neemt Dragt de lezer mee naar kastelen, burchten en geheimzinnige wouden. De verhalen van Tonke Dragt zijn uitermate geschikt om even aan de echte wereld te ontsnappen.

Als de sterren zingen illustratie Wat dit boek echter ook zo bijzonder maakt, is juist de link met de echte wereld! Tonke Dragt vertelt tussen de verhalen door heel veel over haar eigen leven en de link die haar eigen leven heeft met die verhalen. Zo hebben de sprookjes over bloemen een directe link met haar eigen bloembollentuin – bloemen en seizoenen die ze vanuit haar jeugd in Indië niet kende en die haar dusdanig fascineerden dat ze er verhalen over schreef. Prachtige achtergrondinformatie, die een veel diepere betekenis aan de sprookjes geven. Het boek geeft een heel mooi inkijkje in het hoofd van deze schrijfster en haar schrijfproces.

Voor kinderen zullen de achtergrondverhalen wat lastiger te plaatsen zijn. Ze gaan over andere schrijvers, die kinderen wellicht niet kennen of vertellen over het leven in de jaren zestig/zeventig. Ook de vertelstijl zal hen waarschijnlijk niet erg aanspreken. Tonke Dragt is inmiddels 87 jaar oud (!) en dat is te merken in haar woordkeuze:

Bij enkele jongelui viel dit zo in de smaak dat ze na afloop van het gebeuren ter plekke de Spookverhalenschrijversclub oprichtten – tot mijn vreugdevolle verrassing natuurlijk en met mijn bijval. (blz. 86)

De verhalen zelf zijn echter geschikt voor jong en oud. De door Dragt geschreven sprookjes zijn tijdloos en bevatten veel humor. Het zijn verhalen die kinderen prima zelf kunnen lezen, maar dit boek is vooral geschikt als voorleesboek. Neem bijvoorbeeld het bijzondere ‘raadselverhaal’ Een visum voor Bureaucratië: dat verhaal begint met een ‘gebruiksaanwijzing’: tijdens het verhaal worden vragen gesteld, waarbij de voorlezer moet stoppen met lezen. De vraag moet eerst beantwoord worden, alvorens er weer verder gelezen mag worden. Wat een prachtige vondst! Ook dit verhaal zit boordevol humor en is tegelijkertijd erg leerzaam: zonder het te benoemen, leert de toehoorder uit dit verhaal perfect wat bureaucratie is! Ook het raadselverhaal Op zoek naar de Gordel van Isis, waarin geheimschrift moet worden ontcijferd, zal kinderen erg vermaken.

Fascinerend zijn ook de toekomstverhalen, waaronder bijvoorbeeld De robot van de rommelmarkt. Dit verhaal is een voorloper op het boek Torenhoog en mijlenbreed dat zich afspeelt op de planeet Venus. Het verhaal stamt al uit 1967 – wat te merken is aan het taalgebruik (“Vader”) -, maar is nog steeds actueel qua thema: robots en hoe zij het leven van mensen over (kunnen) nemen. En Dragts visie op de toekomst spreekt (nog steeds) enorm tot de verbeelding:

Marga Visser, neem je boek en lees bladzij veertien voor.’ Margo stond op en zette haar boek op de standaard van het voorleesapparaat, dat in het midden van de klas stond. Ze drukte een paar knoppen in, en meteen begon het apparaat te spreken. (…) Edu dacht: gelukkig dat de machine dit helemaal doet! Vader zegt dat er zesentwintig letters zijn… stel je voor dat je die allemaal zou moeten kennen! (blz. 274)

Als de sterren zingen illustratie Ten slotte is er dan ook nog een vreemde eend in de bijt, te zien op de schutbladen van het boek. Het is een verhaal dat niet door Dragt zelf is verzonnen, maar een bestaand verhalend gedicht uit de riddertijd. Zij heeft het kort naverteld, geschreven in kalligrafeerletters en versierd met prentjes in middeleeuwse stijl. Visueel misschien wel het mooiste van het hele boek!

Deze prachtige, inspirerende verhalenbundel van de winnares van de Griffel der Griffels is er een om te koesteren.

Lestips

Dit wonderschone boek is een exemplaar om direct op je boekenplank in de klas te zetten. Lees het eerst zelf en pak het er dan regelmatig bij om uit voor te lezen. Elk kind zou moeten weten wie Tonke Dragt is! Je wint immers niet voor niets de Griffel der Griffels. De Griffel der Griffels is uitgereikt in 2004 vanwege het 50-jarig bestaan van de Kinderboekenweek.

Wil je de klas meer vertellen over Tonke Dragt? Dan is dit interview van Joukje Akveld met de schrijfster een aanrader om te lezen.

Hierboven staat al een aantal verhalen die erg leuk zijn om voor te lezen. Veel van de verhalen zijn ook uitstekend geschikt voor projecten. Ik noem er een paar:

De robot van de rommelmarkt – voor een project over Toekomst & technologie (robotica, toekomst)
Een visum voor Bureaucratië – als je het wilt hebben over bestuur en bureaucratie, maar ook over reizen (het aanvragen van visa)
De drie dwazen – over sterren en religie (want dit verhaal is gebaseerd op het kerstverhaal!)
Op zoek naar de Gordel van Isis – over het Oude Egypte
Alle sprookjes en sagen – voor een project over verhalen