Iemand in het bijzonder

door Arend van Dam

Verhalen over markante vrouwen

De meeste geschiedenisboeken staan vol met verhalen over mannen. En de vrouwen dan, die hebben toch ook invloed gehad op de geschiedenis? Denk maar eens aan Alexine Tinne, die met honderdtwee kamelen op ontdekkingsreis door Egypte ging. Aan Trijn van Leemput, die met een pikhouweel een kasteel afbrak. Of aan Audrey Hepburn, die wereldberoemd werd als filmster en besloot haar roem te gebruiken om iets goeds voor de wereld te doen.

In 34 geschiedenisverhalen stelt Arend van Dam je voor aan de bekendste vrouwelijke uitvinders, kunstenaars, ontdekkingsreizigers, handelaars, sporters, helden én schurken uit de Nederlandse geschiedenis. En het allerleukste: het is allemaal écht zo gebeurd…

Recensie

©2019 Van Holkema & Warendorf, illustratie van Marijke Klompmaker uit Iemand in het bijzonder: Goeie Mie

Er verschijnen de laatste tijd steeds meer boeken waarin vrouwen centraal staan. Vaak zijn dit ‘heldinnen’: vrouwen die iets belangrijks of bijzonders hebben betekend in de geschiedenis. Arend van Dam heeft voor dit boek een andere, opvallende keuze gemaakt. Hij schrijft in dit boek over ‘markante’ vrouwen: vrouwen die beroemd werden door wat ze hebben gedaan, maar dat was niet per se iets heldhaftigs! Het zijn opvallend veel bekende namen, waarvan je eigenlijk geen idee hebt wie erachter schuilt.

Dit boek blinkt dan ook echt uit in het vertellen van wetenswaardige geschiedenis. De verhalen zijn stuk voor stuk ontzettend interessant en staan zo vol met gedetailleerde weetjes, dat duidelijk is hoeveel research Van Dam voor dit boek moet hebben gedaan. Het enige nadeel is dat de verhalen soms eigenlijk te kort zijn. Bepaalde details roepen prangende vragen op, die helaas niet worden beantwoord. Anderzijds is het juist door de bondigheid een fascinerende kennismaking met heel veel totaal verschillende vrouwen. Het boek blijft je verbazen!

Wel merk je dat Van Dam zoveel informatie wil overbrengen, dat de dialogen soms wat gekunsteld klinken. Ook is het taalgebruik af en toe iets teveel van deze tijd –  althans, een woord als ‘topwijf’ lijkt iets te populair voor de 17e eeuw. Dat vormen echter slechts kleine haperingen, want de verhalen zijn zo intrigerend, dat je gewoon wilt blijven lezen in dit boek. Daarnaast brengt de vlotte vertelwijze de geschiedenis wel echt tot leven, waardoor de verhalen goed blijven hangen.

©2020 Van Holkema & Warendorf, illustratie van Marijke Klompmaker uit Iemand in het bijzonder: Briefwisseling tussen Betje Wolff en Aagje Deken

Van Dam heeft de verhalen geschreven vanuit zeer diverse perspectieven. Soms in de ik-vorm, soms een verhaal met veel dialoog, dat zich afspeelt in de betreffende tijd; een andere keer is er juist een verteller aan het woord, die de lezer vertelt over diverse gebeurtenissen in het verleden. Er is zelfs een verhaal (over Maria Tesselschade) dat begint in de jij-vorm! Altijd zeer uitdagend, want daarmee wordt een kind in de schoenen van de hoofdpersoon geplaatst. Van Dam schakelt echter snel terug naar de rol van verteller.

Veel van de verhalen gaan over zeer zelfstandige en geëmancipeerde vrouwen; een aantal verhalen gaat daar zelfs specifiek over.

‘Nederland is een bespottelijk land,’ riep Mina vanaf het podium. ‘Vrouwen krijgen amper de kans om werk te vinden als zangeres, schrijfster of actrice. Dat moet veranderen.’ (Mina Kruseman, 1839-1922, blz. 68)

Het boek maakt ook goed duidelijk hoe (verbijsterend) kort geleden de rechten voor vrouwen zijn veranderd! Dat blijkt bijvoorbeeld heel mooi uit het verhaal over Marga Klompé, de eerste vrouwelijke minister van Nederland (blz. 133). Het is inspirerend hoe sterk de meeste vrouwen in dit boek waren! Zo lees je over de eerste vrouwelijke dirigente (Frieda Belinfante), over de eigenaresse van een fietsonderdelenfabriek (Willemine van der Woerd) of over Wilhelmina Drucker, die allerlei vrouwenverenigingen heeft opgericht. Bekend voorvechtster van vrouwenrechten Aletta Jacobs heeft trouwens geen eigen verhaal, maar wordt wel in het verhaal van Wilhelmina Drucker genoemd.

©2020 Van Holkema & Warendorf, illustratie van Marijke Klompmaker uit Iemand in het bijzonder: Eva Besnyö

Elke markante vrouw is in dit boek op bijzondere wijze verbeeld door Marijke Klompmaker. Sommige van haar illustraties lijken wel op expressionistische schilderijen! Andere keren heeft ze juist weer heel realistisch gewerkt, waarbij de illustraties qua sfeer mooi passen bij de betreffende tijd. Het geheel is bijzonder kleurig en heel afwisselend!

Onderscheidend is ten slotte dat alle vrouwen in dit boek een link met Nederland hebben; dat zie je niet vaak in verhalenbundels over bijzondere vrouwen. Dit zijn vrouwen die je overal ‘op straat’ tegen kunt komen: op straatnaambordjes of als naam van scholen of sportparken. Geweldig dat Arend van Dam deze namen op deze manier tot leven heeft gebracht!

Lestips

De verhalen in dit boek kunnen prima zelfstandig gelezen worden door kinderen in de bovenbouw. Om het boek te promoten, kun je een van de verhalen als voorbeeld voorlezen. Kies er een die jou zelf aanspreekt of sluit aan bij een onderwerp waar je op dat moment mee bezig bent in de klas!

Want wat kun je uit deze bundel fantastische voorleesverhalen halen voor allerlei projecten!

De inhoudsopgave kun je vinden in het inkijkexemplaar op bol.com. De verhalen staan (bijna) op chronologische volgorde.

Hieronder vind je ook nog een aantal namen op onderwerp gesorteerd.

Kunst en literatuur

• Trijn van Leemput (1530-1607) – Eigenlijk gaat dit verhaal over het boek De val de van de Vredeborch van Thea Beckman!
• Maria Tesselschade Roemersdochter Visscher (1594 – 1649) – De muze van vele dichters en kunstenaars
• Judith Leyster (1609 – 1660) – Een van de weinige vrouwelijke meesterschilders, met een stijl die vergelijkbaar is met die van Frans Hals. Je kunt schilderijen van haar vinden in het Rijksmuseum.
• Elisabeth Bas (1571 – 1649) – Deze vrouw staat op een portret van Ferdinand Bol, een leerling van Rembrandt. Lang dacht men dat het schilderij de moeder van Rembrandt moest voorstellen. Benieuwd naar het schilderij? Het hangt in het Rijksmuseum.
• Ariana Nozeman (1626 – 1661) – De eerste Nederlandse beroepsactrice
• Betje Wolff (1738 – 1804) en Aagje Deken (1741 – 1804) – Schreven samen het boek Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart, welke is opgenomen in de canon van Nederland. De inhoud van het boek was in die tijd zeer vooruitstrevend, omdat het boek een pleidooi is voor de ontwikkeling van vrouwen.
• Nienke van Hichtum, of: Sjoukje Bokma de Boer (1860 – 1939) – Nog een ontzettend beroemd boek: Afke’s tiental. Het werd een van de meest verkochte boeken uit de Nederlandse geschiedenis en vertelt over de armoede op het platteland. Je kunt het lezen via de online bibliotheek!
• Helene Kröller-Müller (1869 – 1939) – Hoe zij Berlage inhuurde om haar zomerhuis op de Veluwe te ontwerpen en hoe ze vervolgens een andere architect voor het museum moest vinden. Dat werd Henry van de Velde. Wil je meer over dit museum weten? Dan kun je Het STOERE kunstboek lezen of het informatieboekje Kröller-Müller Museum.
    

• Mata Hari (1876 – 1917) – Een beroemde danseres die beschuldigd werd van landverraad in de Tweede Wereldoorlog
• Charley Toorop (1891 – 1955) – Bekende schilderes. Leuke details: in het verhaal worden ook Afke’s tiental en de beroemde Rietveldstoel genoemd! Op de website van het museum Boijmans Van Beuningen vind je veel informatie over deze kunstenares.
• Eva Besnyö (1910 – 2003) – Deze beroemde fotografe heeft ook weer een link met Charley Toorop! Ze had namelijk een relatie met de zoon van deze kunstenares. Je kunt foto’s en informatie over Eva Besnyö vinden op o.a. de MAI beeldbank.
• Fiep Westendorp (1916 – 2004) en Annie M.G. Schmidt (1911 – 1995) – Leuk verhaal over de ontmoeting van deze twee kinderboek-legendes.

Feminisme

• Elisabeth Samson (1715 – 1771) – Zij was de enige (zwarte) vrouw die een eigen plantage bezat én de eerste zwarte vrouw die in Suriname trouwde met een witte man.
• Alexine Tinne (1835 – 1869) – In plaats van trouwen en kinderen krijgen besloot Alexine de wereld te gaan ontdekken! Haar verhaal inspireerde ook Clara in het gelijknamige historische kinderboek van Pieter Feller en Tiny Fisscher.
• Mina Kruseman (1839 – 1922) – Zij was de eerste feministe van ons land!
• Raden Adjeng Kartini (1879 – 1904) – Deze Indonesische prinses wilde dat alle meisjes in haar land naar school mochten.
• Wilhelmina Drucker (1847 – 1925) – Deze Dolle Mina heeft zich haar hele leven ingezet om gelijke rechten voor vrouwen en mannen te krijgen.
• Joke Smit (1933 – 1981) – Joke ging verder ‘waar Aletta en Wilhelmina gebleven waren’.

Van Holkema & Warendorf, 2019