Rugzwemmen

door Marc ter Horst

Het zijn de laatste weken voor de zomervakantie. Noors vriendinnen vliegen bijna naar de zon. Noor niet. Haar ouders hebben een of ander zomerkamp voor haar geregeld, om haar ‘op te vrolijken’. Want Noor maakt een beetje een trieste indruk de laatste tijd – vinden ze. Vind je het gek als je opgroeit met havermelk en doemverhalen over het klimaat?

Noor doet alles om onder het kamp uit te komen. Ze weet toch zeker zelf wel waar ze blij van wordt? En anders Tim wel, die rare klasgenoot die ineens op haar strandje opduikt…

Recensie

Marc ter Horst kennen we tot nu toe vooral van fijn geschreven non-fictieboeken over onderwerpen zoals het klimaat, de aarde of virussen. Ook in dit boek gaat het over het milieu, ijsberen en zelfs corona… maar non-fictie is het zeker niet! Dat Marc ter Horst ook fijne fictie kan schrijven, bewijst hij met dit zomerse verhaal over Noor.

Noor heeft het niet makkelijk. Haar ouders – noem ze vooral geen mama en papa, maar Tanja en Bert – zijn nogal fanatieke klimaatactivisten. Niet alleen nemen ze ultrakorte douches (Noor, de gletsjers smelten!) en weigeren ze het vliegtuig te nemen; ze organiseren diverse protestacties en lopen zeer actief mee in klimaatmarsen. Ze verwachten daarin ook betrokkenheid van Noor en haar broer Bas. Zij weten niet beter: hun hele leven draait om actievoeren voor een betere wereld. Het fanatisme bepaalt Noors leven echter compleet en dat heeft grote gevolgen voor haar welzijn. Het is vrij heftig als je bij ieder containerschip meteen denkt: weer allemaal plastic rommel en apparaten die niemand echt nodig heeft. Net als Greta Thunberg wordt Noor er behoorlijk depressief van…

Het waren opgespaarde tranen. Tranen van verdriet, tranen van onmacht, tranen van woede. Ik wist wel dat de gletsjers smelten. En toch draaide ik de kraan niet dicht. Niet op tijd in ieder geval. Het was nooit op tijd. Het kon altijd eerder. Je kon altijd meer doen voor het milieu, voor je ouders. Het was nooit genoeg. (blz. 31)

Gelukkig kan ze erover praten met haar beste vriendin Vera. Zij vertelt Noor gewoon recht in haar gezicht dat ze onuitstaanbaar is als ze weer eens voor milieupolitie speelt. Maar Noor wordt op school ook opgeschrikt door haar nieuwe klasgenoot Tim. Door zijn nogal directe manier van praten en doen, raakt Noor in de war. Tim laat zien dat je ook een andere mening kunt én mag hebben… En laat Noor nou precies in die fase zitten, waarin je daarover gaat nadenken…

Van mijn ouders mocht ik niet zwemmen in de rivier, maar je kon toch niet je hele leven de regels van je ouders blijven gehoorzamen? Veel regels zijn gewoon rare gewoontes en slaan helemaal nergens op. Ik bedoel: waarom zou je bij het rugzwemmen je handen in de zij houden? En toch leert iedereen het zo aan. (blz. 97)

Bijzonder knap is dat dit boek ondanks allerlei zware thema’s (dood van moeder, depressiviteit, klimaat) heel veel weg heeft van een heerlijk zomerverhaal. Dit komt mede door de vlotte schrijfstijl en humor van Marc ter Horst. Hij kent de doelgroep duidelijk goed (‘Leren doe je niet voor een cijfer, maar voor je leven.’ Je kon de verwarring in de groep bijna voelen. ‘Maar… is het nou voor een cijfer?’) en heeft van Noor een geloofwaardige tiener gemaakt. Ook heeft hij allerlei interessante weetjes en eigentijdse details aan het verhaal toegevoegd, zoals over het gebruik van oortjes of het googelen van foto’s.

Maar niet alleen de luchtige manier van vertellen zorgt ervoor dat je dit verhaal in één ruk uit wilt lezen. Vooral de interessante, rebelse wending halverwege het boek maakt dit verhaal tot een echt zomers avontuur! En het boek blíjft verrassen. Weliswaar gebeuren er behoorlijk veel verschillende dingen, toch heeft het allemaal met bewustzijn te maken. Het verhaal sluit daarmee perfect aan bij de fase waarin kinderen van een jaar of twaalf, dertien zich bevinden: de weg naar zelfstandigheid, het verkennen van vriendschappen en zelfs een eerste, prille verliefdheid. Dit fictieboek is dus echt geen verkapt informatief boek over klimaatactivisme, maar vooral een verhaal over het vinden van je eigen stem en plekje in de wereld. Mooi!

Lestips

Om dit boek te promoten, zou ik eerst de achterkant voorlezen en daarna een fragment dat past bij de manier waarop je dit boek wilt promoten:

Als fijn zomerleesboek kun je gaan voor een fragment dat mooi aansluit op de laatste zin van de tekst op de achterkant:

Uitslapen was er (…) niet aan hield. (blz. 105 t/m 107)

Wil je juist meer de nadruk leggen op de zorgen van Noor over het klimaat, dan kun je bijv. dit fragment voorlezen.

Op zaterdag gingen (…) ons bereik dreef. (blz. 59 – 62)

Klimaatverandering

Noor weet echt al álles over het klimaat en klimaatverandering. Die informatie is haar met de paplepel ingegoten. Willen kinderen in de klas hier ook meer over weten? Dan kun je ze natuurlijk meteen verwijzen naar het boek Palmen op de Noordpool van Marc ter Horst. Hij verzamelde op zijn eigen website ook nog eens ongelooflijk veel bronnen en lesmateriaal. In de recensie vind je alle informatie!

Activisme

In het boek worden voorbeelden gegeven van enkele acties die Noor en haar gezin uitvoeren om aandacht te vragen voor het klimaat of om de wereld te verbeteren. Aan de ene kant geeft dit boek daarmee een heel positief signaal af: je kunt echt iets doen voor het klimaat! Ga afval opruimen, korter douchen, eet geen vlees of laat de auto staan…

Aan de andere kant geeft dit boek ook heel duidelijk aan hoe moeilijk het is om alleen maar met het klimaat bezig te zijn. In de biografie van Greta Thunberg kun je hier ook over lezen (Onze toekomst is nu!).

Daarnaast laat Marc ter Horst je nadenken over ouders die hun eigen mening / waarden en normen opleggen aan kinderen.

‘Ze hebben jou gewoon een mening opgedrongen die je als baby of peuter helemaal niet kunt hebben.’ (blz. 160)

Hier kun je een interessant gesprek over voeren met de klas! Wat vinden zij hiervan? Noor denkt er op de volgende bladzijde zelf ook over na; dit kun je natuurlijk ook nog voorlezen nadat kinderen hun eigen mening hebben verwoord.

Mediawijsheid

Noor wil in het verhaal weten waar twee foto’s gemaakt zijn. Daarvoor gebruikt ze Google:

Ik maakte een foto van de foto en deed een omgekeerde zoekopdracht op Google. (blz. 120)

Ik dacht serieus: #hoedan?! Maar daar kun je gelukkig ook op googelen! Weer wat geleerd!
Weten de leerlingen in jouw klas dit al?

Lesbrief

Bij het boek is in opdracht van uitgeverij Gottmer een uitgebreide lesbrief gemaakt door Loes Reichenfeld (van LEES met LOES).

Je kunt de opdrachten in deze lesbrief op verschillende manieren gebruiken:

Gottmer, 2023