Sara's walkabout - Leesbevordering in de klas

Sara's walkabout Saar heeft een heerlijk leventje. Ze zit op een leuke middelbare school, heeft veel vriendinnen en is stapelverliefd op haar eerste vriendje. Maar dan komen haar ouders met een mededeling die haar leven volledig op zijn kop zet: ze gaan emigreren naar Australië.

Het is 1959. Vele gezinnen verlaten Nederland om een nieuw leven op te gaan bouwen in Australië. Dat is echter helemaal niet zo makkelijk als het lijkt. Saar voelt zich verschrikkelijk in down-under! Ze zoekt aansluiting bij een ander buitenbeetje: Otis, een ‘halve’ Aboriginaljongen. Met hem trekt ze de outback in, waar ze niet alleen meer over hem te weten komt, maar ook over zichzelf…

Recensie

Het zal je maar gebeuren! Heb je een superfijn leventje, besluiten je ouders ineens naar het andere eind van de wereld te verhuizen! In de tijd waarin er nog geen internet was en het 4 dagen met het vliegtuig duurde om terug te vliegen… Saar vindt het verschrikkelijk. En dat blijkt ook nog eens volkomen terecht, want als ze in Australië aankomen, moet haar vader meteen aan het werk om de boottocht terug te kunnen betalen en blijven zij, haar moeder en haar 8-jarige broertje achter in barakken in een opvangkamp. Pfoe.

Inez van Loon weet de frustratie van Saar heel goed over te brengen. Het ontroert om te lezen hoe Saar alles wat ze kent moet achterlaten. Haar gevoelens zijn zeer realistisch en begrijpelijk en het kost dan ook weinig moeite om je in te leven in de hoofdpersoon. Opvallend daarbij is dat Van Loon een beschrijvende schrijfstijl hanteert. Dit boek moet het niet hebben van mooie, literaire taal; dit verhaal maakt indruk door de inhoud!

In eerste instantie is het al behoorlijk schokkend om te lezen hoe moeilijk Saar het heeft op haar nieuwe school, waar leerlingen bijna niets mogen zeggen en er zelfs nog lijfstraffen worden gegeven! Maar als Van Loon vertelt wat er in die tijd gebeurde met kinderen van Aboriginals, val je bijna helemaal van je stoel.

‘M-maar waarom woon je dan bij pleegouders? En… En waar is je zusje dan?
‘’Wist ik maar waar ze was. We zijn bij onze ouders weggehaald, Dutchie. Dat doen ze met alle halve Aboriginalkinderen in dit land.’
‘Weggehaald?’ Sprakeloos laat Saar zich op het bed neervallen. ‘Maar… waarom?
‘’De overheid wil ons op de manier van de blanken opvoeden.’ (blz. 86)

Als Otis, de ‘halve’ Aboriginaljongen (vader: Iers, moeder: Aboriginal) waar Saar vriendschap mee heeft gesloten, erachter komt waar zijn zusje zou kunnen zijn, besluit hij haar te gaan zoeken. Ook Saar heeft zo genoeg van haar nieuwe leven in Australië en haar chagrijnige, zwijgzame vader, dat ze besluit met hem mee te gaan. Tijdens hun avontuurlijke tocht door de outback van Australië wordt duidelijk hoe verschillend de twee zijn. Otis kan zich prima redden in de bush en heeft een duidelijk doel voor ogen. Saar is meer het type onnadenkende, boze puber. Toch ontstaat er een warme band tussen de twee en Otis laat haar inzien hoe belangrijk familiebanden zijn. De titel van dit boek is dan ook mooi dubbelzinnig: een walkabout is niet alleen een zwerftocht, maar bij de Aboriginals ook een rituele tocht om volwassen te worden en over jezelf na te denken.

Op heel veel manieren is dit een ontzettend leerzaam en interessant boek. Het vertelt over de emigratie in de jaren ’50 (handig daarbij is ook het voorwoord met extra uitleg over die tijd), over het racisme ten opzichte van de Aboriginals, over vreemdelingenhaat, over het onherbergzame landschap van Australië (de outback) en het laat je nadenken over wat echt belangrijk is in het leven. Regelmatig vind je dikgedrukte woorden in de tekst; niet eens zozeer moeilijke woorden, maar woorden die extra toelichting krijgen in een katern achterin het boek en de lezer meer achtergrondinformatie geven.

Qua vormgeving had het boek wel wat meer aandacht mogen krijgen. Waarom is er gekozen voor een cover met een verkeerde scherptediepte? Ook is het jammer dat zowel de cover als de tekst op de achterkant vooral meiden aan lijkt te spreken (‘Stel je hebt veel vriendinnen en je bent stapelverliefd op je eerste vriendje’), want dit boek is voor zowel jongens als meiden ontzettend boeiend. Net zoals in haar eerdere boeken heeft Inez van Loon met dit verhaal een onbekend, maar ongelooflijk interessant stukje geschiedenis onthuld!

Lestips

Als je het hebt over emigratie in de jaren ’50, over aboriginals en Australië of over kolonisatie en racisme in het algemeen, dan is dit gewoon een boek dat je in de klas móet hebben! Er staat echt ongelooflijk veel interessante informatie in het boek.

Een kleine opsomming van onderwerpen waar je dit boek voor kunt gebruiken (lees in dat geval een fragment voor of vertel erover):

Redenen om te emigreren vanuit Nederland (na WO II): blz. 18/19
De beperkte vrijheid van de emigranten: ze moesten verplicht aan het werk via een arbeidsbureau om de reis terug te verdienen. Dit lijkt overigens wel een beetje op de gang van zaken bij huidige statushouders: ook zij moeten verplicht aan het werk om leningen aan de gemeente terug te kunnen betalen. Blz. 39
Hoe anders is het schoolsysteem in Australië in de jaren ’50! Kinderen gaan te paard naar school, jongens en meisjes zitten apart en er zijn nog lijfstraffen… Blz. 48-52, 70 en 80 (met toelichting op blz. 217).
Op blz. 50 merk je voor het eerst dat er racisme is ten opzichte van ‘oude’ Australiërs, ofwel Aboriginals. Op blz. 64 legt Otis zelf uit hoe het komt dat niemand met hem wil omgaan.
Het heftigste stuk uit het boek gaat over de manier waarop er met (halve) Aboriginalkinderen werd omgegaan: ze werden ontvoerd en opgesloten in tehuizen. De kinderen kregen een nieuwe westerse naam… of een nummer! Blz. 85-87, 111 en 131-133.
Je leert van dit boek ook veel over de manier van leven van de Aboriginals: blz. 175, 178-180. Jong trouwen is in hun cultuur ook heel normaal (blz. 185). Overigens is het opvallend dat Otis zich, ondanks zijn ‘blanke opvoeding’ bij zijn pleegouders, vooral gedraagt als een Aboriginal. De manier waarop hij zich weet te redden in de outback en de manier waarop hij denkt, laten zien dat de invloed van zijn echte familie erg groot is geweest.

Het boek leent zich ook prima om zich in zijn geheel voor te lezen; de korte hoofdstukken maken het boek heel overzichtelijk. Wel is het begin van het boek niet chronologisch verteld en vrij lastig qua tijdsprongen. Bovenaan de hoofdstukken staat wanneer een fragment zich afspeelt, maar soms verspringt de tijd midden in het hoofdstuk. Sommige kinderen zullen hier moeite mee hebben – ook daarom is het geen slecht idee om het boek voor te lezen! Daarnaast gebruikt Van Loon af en toe behoorlijk volwassen woorden die wel wat uitleg nodig zullen hebben (chauvinistisch bijv.).

Boekpromotie

Om het boek te promoten kun je verschillende soorten fragmenten gebruiken. In dit eerste fragment leg je de nadruk op het verhuizen naar een ander land: hoe erg wennen het is om je aan te passen aan andere gebruiken en hoe anders het was in Australië dan in Nederland in die tijd. Saar gaat in dit fragment naar school.

Als ze de (…) ik erop terug.’ (blz. 48 t/m 52)

Het is niet vreemd dat Saar weg wil uit dit nieuwe leven. Je kunt vertellen dat ze van huis wegloopt. Met het volgende fragment leg je meer de nadruk op het spannende avontuur dat Saar aangaat: de tocht door Australië, die ze samen met Otis maakt. Ook wordt in dit fragment het woord walkabout uitgelegd. (Dat het trouwens om Sara’s walkabout gaat, is omdat Saar in Australië Sara genoemd wordt.)

Bollen en knollen, noten (…) naar huis vinden.’ (blz. 154 t/m 158)

Schrijver in de klas

Bij het boek is een Facebookpagina aangemaakt, waar Inez van Loon beeldmateriaal plaatst die je bij het boek zou kunnen gebruiken. Op haar eigen website vertelt ze meer over de achtergrond van het boek. Nog interessanter is het natuurlijk om haar zelf te horen vertellen over het (schrijven van het) verhaal. Je kunt haar in de klas uitnodigen via de Schrijverscentrale.

Clavis Uitgeverij, 2020

Tijdens deze zomer heeft het boek een tijdelijke actieprijs (zomerlezen!) van EUR 13,50; na de zomer kost het boek EUR 16,95.