De kikkerbilletjes van de koning en andere sprookjes

Er was eens…

… een prinses die een bruidegom moest kiezen uit zevenhonderd prinsen, maar bij niet één prins vlinders in haar buik voelde.
… een papiervisvissertje dat een wel heel bijzondere vis in zijn net vond, maar hem toch teruggooide.
… een knappe prins die dolgraag naar buiten wilde, maar niet mocht van zijn overbezorgde ouders.
… een dappere ridster die besloot die knappe prins te redden.
… een geest in een fles die wel heel ver van huis was geraakt en heimwee had.
… en er was ook eens een koning die dolgraag kikkerbilletjes at. Tot hij op een dag zelf in een kikker veranderde.

Vijftien sprookjes, geïllustreerd door vijftien topillustratoren: Thé Tjong-Khing, Georgien Overwater, Peter-Paul Rauwerda, Linde Faas, Alex de Wolf, Marieke Nelissen, Lisa van Winsen, Marijke Klompmaker, Annet Schaap. Pyhai, Djenné Fila, Milja Praagman, Martijn van der Linden, Kees de Boer en Marja Meijer.

Recensie

Dat Janneke Schotveld grappige verhalen kan schrijven, bewees zij o.a. al in haar succesvolle serie Superjuffie en het hilarische boek Oma ontsnapt! Het schrijven van sprookjes is echter andere koek dan het schrijven van verhalen, want om iets een sprookje te kunnen noemen, moet het wel aan een aantal eisen voldoen. Er moet in ieder geval een duidelijke moraal in het verhaal zitten. En dat is in deze bundel uitstekend gelukt!

Schotveld heeft een heerlijk directe, eigentijdse en frisse vertelstijl. In combinatie met klassieke sprookjeselementen als koningen, gouden ballen en prinsessen werkt dat heel grappig.

Er was eens een koning die dol was op kikkerbilletjes. De koningin verdacht hem er wel eens van dat hij meer van kikkerbilletjes hield dan van haar. Een paar keer stond ze op het punt om het hem te zeggen: De kikkerbilletjes eruit of ik eruit! Maar ze deed het niet, want ondanks dit gebrek hield ze toch wel van de koning. (blz. 6)

De kikkerbilletjes van de koning en andere sprookjes 1

Regelmatig krijg je het gevoel dat je de sprookjes al kent – vooral het sprookje over Het Papiervisvissertje is overduidelijk gebaseerd op Piggelmee en het tovervisje – maar elk verhaal bevat dan toch een heel verrassende twist. Dat zit hem soms in kleine details, zoals een prinses die om nieuwe voetbalschoenen vraagt voor haar verjaardag, maar ook in de essentie: een prinses die verliefd wordt op een prinses, twee koningen die samen graag een kindje willen en een ‘ridster’ die een prins komt redden bijvoorbeeld! Heel grappig (en confronterend) is ook de koning die er niet aan moet dénken dat hij kleinkinderen krijgt met blond haar.

Geweldig dat alle traditionele normen volledig door elkaar worden geschud in dit boek. De laatste tijd is er veel commentaar op het gebrek aan diversiteit in kinderboeken… Nou, laat dit boek dan maar een mooi voorbeeld zijn van hoe het ook kan.

‘Maar ik kan haar toch niet met die túinjongen laten trouwen?’ hoorde ze haar vader tegenwerpen.
‘Waarom niet? Gemengde huwelijken zijn heel erg in tegenwoordig. Nog een jaar of tweehonderd en alle mensen zijn lichtbruin, Sahil, of je nou wilt of niet.’ (blz. 42)

In dit boek spelen dus niet alleen prinsesjes Begonia en Lupine een rol, maar kom je ook prinses Loubna en Sjahieb tegen. Ook andersoortige moderniteiten zijn in het boek verwerkt: zo is er een verhaal over Klaas Vaak en het Piekermannetje (want ‘de kinderen hebben zulke volle hoofden tegenwoordig’ (blz. 74), over een ieniemienie computervrouwtje (met allerlei handig gereedschap om een computer soepel te laten werken) en een heksje dat kampt met onzekerheid en faalangst.

De humor en de niet altijd gemakkelijke woordkeuzes (‘En dan was er nog de onfortuinlijke jongen van zijn school […] Zijn ouders soebatten en smeekten…’ blz. 23) zorgen ervoor dat dit boek prima geschikt is voor kinderen in de bovenbouw. Oh, en laten we vooral die geweldige diversiteit aan illustraties niet vergeten! Dit boek is een soort tentoonstelling van de crème-de-la-crème van de illustratiewereld. Vijftien toppers brengen de sprookjes nog meer tot leven. Wat een heerlijk verfrissend sprookjesboek! Een feest om te lezen én om uit voor te lezen!

Lestips

Sprookjesboeken zijn perfect om af en toe uit voor te lezen. Dit boek kan dan bovenop je stapel: moderne sprookjes, met een knipoog naar de traditionele sprookjes. Herkenbaar en confronterend, maar wel op een grappige, veilige manier gebracht.

Want het kan voor sommige kinderen nog best schokkend zijn om een sprookje over twee koningen te horen (Prinses Flora). Allereerst zijn ze het niet gewend (een sprookje gaat toch over een koning en een koningin?!) en ten tweede wordt het homohuwelijk nog niet door iedereen positief gewaardeerd. Past het echter wel binnen jouw school, dan zou ik dit dus zéker voorlezen!

‘Ik zou zo graag een kindje willen,’ zei de ene koning.
‘Ik weet het, liefste, ik ook. Maar hoe lief we elkaar ook vinden, kindjes komen er niet van,’ zei de andere koning. (blz. 61)

Je merkt vanzelf hoe er op deze tekst wordt gereageerd. Wordt er alleen wat gegiecheld, dan kun je ‘gewoon’ verder lezen en achteraf wellicht met de klas praten over wat zij ervan vinden dat er in dit sprookje twee koningen zijn in plaats van een koning en een koningin. Is het dan nog steeds wel een sprookje? Wat heeft de schrijfster hier nu gedaan? Kortom, je hebt het dan meer over de creativiteit van de schrijfster dan over de inhoud.
Als kinderen echter verontwaardigd of nogal sterk reageren op het feit dat dit verhaal over twee mannen gaat, dan kun je het dáárover gaan hebben. Wat vinden de kinderen ervan dat twee mannen samen een kindje willen? Het zijn niet altijd gemakkelijke gesprekken, maar ze zijn wel belangrijk om te voeren. Het kan heel goed zijn dat school de plek is waar kinderen horen dat dit óók normaal is. Uit eigen ervaring weet ik dat dit niet in elke cultuur of in elk geloof vanzelfsprekend is.

Het sprookje Prinses Ishana van overzee gaat over een lesbische relatie. Anderzijds kiest de goudblonde prinses Lupine niet voor een meisje zoals zijzelf, maar voor een prachtig meisje ‘met een huid zo donker en glad als pure chocola’ (blz. 19). Prachtig om te gebruiken in een les over vooroordelen, racisme en discriminatie. Overigens zit er in dit sprookje ook nog een grappige verwijzing naar De kleine prins.

Onderwerpen waar je dit boek verder nog voor kunt gebruiken:

De bio-industrie (De kikkerbilletjes van de koning)
Leven in het nu, zonder angst voor wat er allemaal mis zou kunnen gaan (Joris en de eendagsvlieg)
Tevreden zijn met wat je hebt (Het Papiervisvissertje)
Het nut van letters (en lezen en schrijven) (De lettervreter)
Slapen en piekeren (Het Piekermannetje)
Angstig zijn (faalangst / iets eng vinden) (Heksje Hetje)
Geloven in jezelf / Gelukkig zijn (Sjahieb en Soesja)
Vrijheid (Het vogelmeisje)
Stoere dames (De dappere ridster)
Natuurbescherming (Reus Zwamneus)
Techniek: hoe apparaten werken (Het computervrouwtje)
Pleidooi om meer buiten te spelen (Apenstaarten!)

Ook over juffen vind je trouwens nog erg grappige uitspraken:

Ze wees naar een heel dik boek waar KERNDOELEN BASISONDERWIJS op stond. Het leek een heel geleerd boek. En de juf kende het duidelijk uit haar hoofd. (blz. 105)

Juffen verdienen erg weinig, dus als ze nu één bolletje nam, dan kon ze morgen weer een ijsje komen halen. (blz. 138)

Ach, eigenlijk staat er zoveel leuks in dit boek dat er maar één echt goede lestip is: voorlezen en laten lezen!

De schrijfster vertelt

Janneke Schotveld was in oktober 2018 te gast bij de Grote Vriendelijke Podcast om te praten over dit moderne sprookjesboek. Je kunt de aflevering hier terugluisteren.

Op de website van De leukste kinderboeken kun je daarnaast een interview lezen, waarin Schotveld vertelt over de herkomst van enkele sprookjes.

En wil je het helemaal goed aanpakken, dan kun je Janneke Schotveld via de Schrijverscentrale natuurlijk ook uitnodigen voor een schrijversbezoek, want zoals ze zelf zegt:

Zelfs kinderen die lezen ‘stom’ vinden hebben na een goed schrijversbezoek jeukende beentjes: mogen we naar de bieb?
Want van lezen word je slimmer, rijker, knapper en aardiger. Echt wel!