Patrick

door Annelies Verbeke

Katinka logeert in de vakantie bij haar opa. Naast opa wonen twee kinderen die ze graag wil leren kennen. Misschien kunnen ze zelfs vrienden worden? Katinka wil zich van haar beste kant laten zien en besluit niet alles over zichzelf te vertellen. Niets over wat er op school gebeurde bijvoorbeeld. Maar over Patrick, de aap die ze als huisdier heeft, vertelt ze wel. Patrick is knettergek en grappig en soms net een mens. Het is een schot in de roos: ze heeft de aandacht van de buurkinderen meteen te pakken.

Recensie

Annelies Verbeke schreef deze dunne paperback (in formaat te vergelijken met het Kinderboekenweekgeschenk) speciaal ter gelegenheid van de Maand van de Filosofie 2020. Deze zou in april plaatsvinden, maar is vanwege de corona-schoolsluiting verplaatst naar juni 2020. De bedoeling van het boek is dat je hiermee kunt filosoferen over waarheid: wat is waar en wat is niet waar? En wie beslist daarover? Zou het kunnen dat iets wat je niet kunt zien, toch bestaat? En kunnen er verschillende waarheden zijn? Verbeke schreef hiermee haar eerste kinderboek.

Voor kinderen is dit boek in eerste instantie best een uitdaging. Dat komt voornamelijk door de opbouw van het verhaal. Als je de achterflap leest (de tekst hierboven), verwacht je namelijk een verhaal dat beschreven wordt vanuit Katinka, maar het verhaal begint met een dagboekfragment, geschreven door Mira. Katinka komt daar niet eens in voor; het gaat over Mira’s vriendin Khadi, die onlangs verhuisd is naar Mali. Het volgende hoofdstuk is vervolgens geschreven vanuit het perspectief van Mauro, Mira’s broertje. Ineens is Mira niet meer aan het woord, maar een verteller. Katinka wordt in dit hoofdstuk geïntroduceerd en het derde hoofdstuk is vanuit haar perspectief geschreven.

Ingewikkeld dus, maar de positieve kant is dat je hierdoor de personages beter leert kennen: je kijkt mee in verschillende hoofden en dat maakt het mogelijk om verschillende gedachten over de gebeurtenissen in het verhaal te beschrijven. Zo lees je dus dat Katinka graag bevriend wil raken met Mira en Mauro, maar niet zo goed weet hoe ze dat aan moet pakken. Ze besluit te vertellen over haar aap Patrick en dat vindt de jonge Mauro inderdaad direct reuze interessant. Oudere zus Mira twijfelt of het wel waar is en daarom gaat Katinka eigenlijk steeds verder in haar verzinsels, om Mira te overtuigen van het bestaan van Patrick. Het verhaal leest verder heel prettig, met mooie zinnen en boeiende zienswijzen.

Als ze ergens gaat logeren, of als ze de eerste dag op reis is, dan voelt ze zich altijd wat bijzonder. Er kunnen dingen gebeuren die ze nog nooit heeft meegemaakt. Alles is nieuw. Nou goed, opa en zijn huis kende ze al, maar die kinderen hiernaast, bijvoorbeeld, die woonden daar vorige keer toen ze kwam logeren nog niet. Morgen zal ze Mira en Mauro beter leren kennen. En zij haar.
Als je iemand leert kennen, word je zelf ook een beetje nieuw. Dat vindt Katinka nog het spannendste van alles. (blz. 25)

Het verhaal wordt aangevuld door zeer sprekende illustraties van Charles Michels. Zijn illustratie van de kinderen die allemaal op hun eigen manier aan Patrick denken, vat eigenlijk het hele concept van het verhaal samen! Het beeld laat zien, dat je als je iets hoort, je er automatisch je eigen verhaal van maakt. En wat is dan de waarheid?

©2020 Querido, illustratie van Charles Michels uit Patrick

Het verhaal is heel kort, slechts 76 bladzijden, en sluit af met ‘vragen om over verder te praten’. Kinderen mogen aangeven of ze direct dachten dat Patrick niet bestond of dat ze dachten: ‘een raar verhaal, maar misschien is het waar’. Ook staan er allerlei vragen in om na te denken over het vertellen van de waarheid, geloven, beelden vormen in je hoofd en aardig gevonden worden. Met name die vragen maken dit boek de moeite waard en zorgen ervoor dat het verhaal doet waarvoor het geschreven is: je laten filosoferen over (het vertellen van) de waarheid.

Lestips

Bij het boek zijn, naast de vragen achterin het boek, ook nog eens lessuggesties geschreven. Deze zijn bedoeld voor groep 5 t/m 8 en maken het zeer geschikt om dit boek klassikaal te lezen en te verwerken.

Ik zou wel, voor je begint met voorlezen, toelichten dat het verhaal over drie kinderen gaat en dat je hen alle drie tijdens het verhaal steeds beter leert kennen. De achterkant van het boek zou ik niet voorlezen, want dit schept alleen maar verwarring en verraadt eigenlijk ook net iets teveel over het verhaal.

De vragen in het boek en bij de lessuggesties gaat vooral over de waarheid (vertellen), beelden vormen in je hoofd en fantaseren. Ook is er een leuke oefening om te zien of je altijd verzinsels kunt herkennen (het bekende spelletje: vertel 3 onwaarschijnlijke verhalen; een ervan is niet waar; de andere wel).

Vriendschap

De vragen achterin het boek trekken het verhaal naar de omgeving van de lezer zelf (‘Stel je voor dat iemand in je klas altijd geweldige verhalen vertelt dit je niet helemala gelooft. Hoe reageer jij?’). Toch is het ook interessant om dieper op het verhaal zelf in te gaan en het te hebben over de personages zelf.

Zo vertelt Mira over haar vriendin Khadi die ze niet meer ziet of spreekt:

Ik weet niet zeker of ze mijn beste vriendin nog is, omdat ze er gewoon niet is. In ieder geval niet hier. Al zijn mijn herinneringen aan haar, aan ons, hier nog wel en kan het toch niet anders dan dat zij ook nog aan mij denkt, daar. En als ze me toch heeft geschreven maar ik haar brieven niet krijg, dan is het even erg voor haar. Dan is het stom voor ons allebei. (blz. 8/9)

Vragen: Denken jullie dat Khadi nog steeds een vriendin is van Mira?
Wanneer is iemand een goede (of beste) vriendin?

Het boek sluit af met het hoofdstuk ‘Katinka wil vrienden worden’. Katinka schrijft hierin een brief aan Mira.
Vragen: Wat denk je dat Mira op deze brief gaat antwoorden?
Wat zou jij doen als je Mira was?

Waarheid vertellen

In het boek wordt verteld dat Mauro een verhaal over een jongen en een wolf vreselijk vond. Het is duidelijk dat het hier gaat over de fabel van Aesopus ‘De jongen die ‘Wolf!’ riep’ (o.a. te vinden in het boek Formidabele fabels). Mauro vond het zielig voor de jongen, wat er gebeurde. Terwijl dat natuurlijk totaal niet de les is die de fabel wil leren! Het zou in dit geval leuk zijn als je de fabel kunt voorlezen en dan met de klas bespreekt:

• Vinden jullie net als Mauro dat de jongen alleen maar grapjes uithaalde?
• Wanneer worden grapjes echte leugens?
• Is het altijd verkeerd om te liegen?
• Kun je iemand vertrouwen als diegene niet altijd de waarheid spreekt?

Denkbeeldige vriend

Wat ook nog een interessant gesprek zou kunnen zijn: is het erg om een denkbeeldige vriend te hebben? Mooi is om een lijn te trekken naar andere verhalen over dit onderwerp. Denk aan het boek Gozert van Pieter Koolwijk, dat ook over een denkbeeldige vriend gaat en waarbij de hoofdpersoon vanwege zijn denkbeeldige vriend ook allerlei streken uithaalt, die niet door de beugel kunnen.

Er is overigens wel een heel groot verschil bij deze verhalen: Gozert bestaat voor de hoofdpersoon écht, terwijl Katinka heel goed weet dat Patrick niet echt bestaat: zij bedenkt hem bewust om indruk te maken. Toch zit er een lijn in de verhalen: is het verkeerd om veel fantasie te hebben? Is het verkeerd om dingen te verzinnen die er niet zijn? Wanneer worden leugens een probleem? Of kunnen fantasie en verzinsels ook juist een positieve kant hebben?

Filosoferen

Zoals gezegd, is dit boek speciaal geschreven ter gelegenheid van de Maand van de Filosofie 2020, met als thema Het uur van de waarheid. Vorig jaar verscheen er voor het eerst een kinderboek bij de Maand van de Filosofie: Mijn broer en ik. Ook dat boek was geschreven door een auteur die normaal voor volwassenen schrijft (Abdelkader Benali) en had als thema robotica.

Wil je nog meer filosoferen tijdens de Maand van de Filosofie? De kinderboeken in deze lijst lenen zich daar ook goed voor.

Em. Querido’s Uitgeverij, 2020

Je kunt het boek kopen via deze link of in je plaatselijke boekhandel. Bij bol.com kun je het boek ook vinden, maar alleen tegen een hogere prijs (inclusief verzendkosten).