Dagen van zand

door Aimée de Jongh

1937, Oklahoma, de Verenigde Staten. John is een jonge fotograaf die in opdracht van de overheid naar de Dust Bowl wordt gestuurd, een gebied waar boerenfamilies geplaagd worden door verwoestende stormen van stof en zand. Zijn missie is om de dramatische leefomstandigheden van de bewoners op film vast te leggen.

Naarmate de tijd verstrijkt, ontdekt John echter dat hij de confrontatie moet zoeken met iets veel groters dan zandstormen, als hij zijn opdracht wil voltooien.

Recensie

©2021 Scratch, illustratie van Aimée de Jongh uit Dagen van zand

Ongelooflijk, wat een prachtig boek. Als je Aimée de Jongh alleen maar kent van haar stripachtige tekeningen, zoals in Slimme Pim, dan weet je niet wat je ziet in deze indrukwekkende graphic novel. Het boek is bijna 300 pagina’s dik, met krachtige, gevoelige tekeningen in sfeervolle kleuren en bevat een ontzettend aangrijpend verhaal.

Aimée de Jongh liet zich voor dit verhaal inspireren door foto’s uit de tijd van de Great depression, in de jaren ’30 in de Verenigde Staten. In die tijd was er een overheidsinstantie, de FSA, die armoede op het platteland probeerde te bestrijden. Zij huurde daarvoor fotografen in om de schrijnende situatie zichtbaar te maken. Elk hoofdstuk in dit boek begint met zo’n foto, al geeft De Jongh meteen al aan dat de personages fictief zijn. Het verhaal is echter wel gebaseerd op waargebeurde feiten.

Vanaf de eerste bladzijden kruipt dit verhaal al onder je huid. Je ziet John, bij een graf in een troosteloze, stoffige leegte, waarna hij vertelt hoe het zover is gekomen… Zijn verhaal begint in New York City, waar grote werkeloosheid heerst. John is dan ook ontzettend blij met zijn nieuwe baan als fotograaf. Zijn opdracht: laat het leven in de Dust Bowl zien, een gebied in Oklahoma waar verschrikkelijke stofstormen woeden. Mooi is dat de foto’s in het boek direct laten zien dat dit geen verzonnen verhaal is; non-fictie en fictie zijn in deze graphic novel heel mooi verweven.

John weet niet wat hij ziet als hij in de Dust Bowl arriveert, maar gaat gedreven aan het werk met zijn shooting list: een lijst met gevraagde beelden. Naarmate hij echter langer in het gebied is, vraagt hij zich steeds meer af wat hij daar precies doet. Hij worstelt met de gevoelens van mensen in het gebied, maar ook met herinneringen die zijn werk oproept. Wil hij dit werk echt wel blijven doen?

©2021 Scratch, illustratie van Aimée de Jongh uit Dagen van zand

©2021 Scratch, illustratie van Aimée de Jongh uit Dagen van zand

Het is ongelooflijk knap hoe De Jongh de gedachtewereld van John verbeeldt, maar ook de wereld waarin hij zich bevindt. De wanhoop en desolaatheid van het gebied… Je proeft het stof bijna zelf. Je kunt je levendig voorstellen hoe moeilijk het moet zijn geweest voor de mensen die er woonden en je zult je verwonderen over hun veerkracht. Prachtig hoe al die beelden je dit verhaal vertellen.

Dagen van zand is eigenlijk geen kinderboek, en je kunt je ook afvragen of kinderen wel willen lezen over de Great Depression of een gebied dat hen nauwelijks iets zegt. Toch is dit een boek dat ongelooflijk veel indruk op kinderen kan maken. Wat dit verhaal namelijk vooral zo sterk maakt, is dat het je laat nadenken over wat nu echt belangrijk is in het leven. Het boek gaat over fotografie, het gaat over stof, maar vooral gaat het over mensen, over familie en gezondheid. Het is een heftig verhaal, dat echt raakt. Ook doordat dit verhaal zoveel historische feiten bevat, is het een boek dat er echt toe doet.

Lestips

Dit boek zul je in de boekwinkel en bibliotheek waarschijnlijk bij de boeken voor volwassenen vinden. Het boek is vanwege de aangrijpende en indrukwekkende thematiek ook zeker niet voor ieder kind op de basisschool geschikt. Ik zou deze graphic novel dan ook niet klakkeloos in de schoolbibliotheek zetten.

Toch denk ik dat dit boek bepaalde kinderen juíst aan het lezen zal krijgen. De combinatie van historie en oprecht, aangrijpend menselijk leed is zeer indrukwekkend, maar er zijn zeker kinderen die dat aankunnen. De tekenstijl en heldere teksten zijn bovendien heel toegankelijk.

Dit boek komt waarschijnlijk het beste tot zijn recht binnen een thema, waardoor kinderen de context snappen. Het boek past in dat opzicht mooi bij een project waarin je het hebt over de crisisjaren (jaren ’30, 20e eeuw) of de geschiedenis van de Verenigde Staten.

Duurzame landbouw

Er zit naast de historische context ook zeker een actueel tintje aan dit verhaal, want er wordt ook uitgelegd hoe de boeren zelf de stofstormen hebben veroorzaakt, door (te) intensieve landbouw en veeteelt. Het verhaal laat dus ook mooi zien hoe belangrijk het is om zorg te dragen voor je leefomgeving.

Migratie

Het verhaal past ook mooi bij het thema migratie en vluchtelingen: in het verhaal zie je dat er heel wat mensen de Dust Bowl willen verlaten en naar California migreren. Hun redenen zijn duidelijk! Toch zijn er ook mensen die per se in het gebied willen blijven. Wat zijn hun overwegingen? Het is interessant om kinderen hierover te laten nadenken: wat bepaalt of je weggaat of niet? Welke keuze zou jij maken? Of kun je daar eigenlijk helemaal niets over zeggen als je zelf niet in zo’n situatie zit?

Geluk

Dagen van zand is een van de boekentips (12-15 jaar) voor de Jeugdboekenmaand 2023 met het thema Geluk. Ook dat thema is een mooie insteek om dit boek te bespreken. John is immers dolgelukkig met zijn baan als fotograaf – zeker in een tijd waarin vrijwel iedereen werkeloos is! Maar als hij eenmaal bezig is, begint het toch te knagen: is wat hij aan het doen is wel integer? Maakt het hem écht gelukkig? Waarom heeft hij eigenlijk bepaalde keuzes gemaakt?

Scratch, 2021