De wereld van Sofie

door Jostein Gaarder, Nicoby, Vincent Zabus

‘Wie ben jij?’ – Op een dag ontvangt Sofie een brief met deze intrigerende vraag. En daarna arriveert een tweede: ‘Waar komt de wereld vandaan?‘

Sofie wordt in een avontuur gestort dat leidt van vraag naar vraag en van verrassing naar verrassing. Ze ontdekt de belangrijkste figuren in de Westerse filosofie en vooral… zichzelf!

Deze filosofische beeldroman, een bewerking van de roman van Jostein Gaarder, bestaat uit twee delen. In het eerste deel komt Sofie door Alberto in contact met de oorsprong van de filosofie.

In het tweede deel vervolgt Sofie haar verkenning van de belangrijkste stromingen in het Westerse denken.

Deze filosofische ontdekkingsreis leidt ertoe dat ze zich bewust wordt van haar toestand en beseft dat ze een vrije wil heeft… maar het belangrijkste is dat ze erachter komt waar haar vrijheid verscholen zit!

1e deel: De filosofie, van Socrates tot Galileï
2e deel: De filosofie, vanaf Descartes tot vandaag

Scenario: Vincent Zabus
Gebaseerd op het werk van: Jostein Gaarder
Tekeningen: Nicoby
Inkleuring: Philippe Ory

Vertaald door W. Davids

Recensie

De wereld van Sofie van Jostein Gaardner is een echte klassieker, die bijna iedereen wel van naam kent. Het originele boek uit 1991 (met een Nederlandse vertaling uit 1994) is een gigantisch dikke pil, die voor de meeste kinderen op de basisschool te ingewikkeld is.

Deze geweldig mooie graphic-novelbewerking kan wellicht wél geschikt zijn voor (hoogbegaafde) kinderen, of voor jou als leerkracht om er interessante informatie uit te halen. Niet alleen behandelt het verhaal fundamentele vragen (wie ben ik en hoe zit de wereld in elkaar?), het neemt je ook mee de geschiedenis in – van de oude Grieken tot nu. Nog steeds zijn het twee flink omvangrijke boeken, maar door de stripvorm zal de drempel om te gaan lezen minder groot zijn, en de heldere, kleurrijke beelden zien er zeer uitnodigend uit.

De boeken bevatten bovendien ontzettend veel humor. De graphic novels zitten vol kleine grapjes, maar er wordt ook leuk met het beeld gespeeld: Sofie die door de kaders van de strip heen klautert, tekstwolkjes waar ze zich aan kan vasthouden of juist dwars door de ruimte gooit. Steeds als er veel informatie achter elkaar komt, wordt de tekst weer verluchtigd door een grapje, een droge opmerking van Sofie of een wijziging van locatie.

Je moet echter niet verwachten dat dit een vereenvoudigde versie van het originele boek is; het is gewoon ánders. Het is wel belangrijk om te beseffen dat dit dus geen ‘kinderversie’ is: het is qua inhoud nog steeds pittige kost. Fijn is dat Sofie dat af en toe ook vindt: daardoor voel je je als lezer direct gesteund als het je begint te duizelen. Wel merk je dat Sofie een wat oudere tiener is: niet alleen door haar gedrag en mondigheid, ook haar woordenschat is behoorlijk volwassen.

Mooi is verder dat de (mannelijke) makers veel kritische aandacht hebben voor de manier waarop er over vrouwen werd gedacht en hun beperkte rol in de geschiedenis van de filosofie. Zij hebben van Sofie een zeer geëmancipeerde dame gemaakt, die dat laat merken ook! Hilarisch, die droge humor en scherpe tong!

Je leest over alle grote denkers (Socrates, Aristoteles, Decartes, Spinoza en vele anderen), maar vooral in het tweede deel spelen de makers ook (heel leuk) met het feit dat Sofie en Alberto (haar mentor) stripfiguren zijn – dat beseffen ze zelf ineens.

Het tweede deel is dan ook beduidend ingewikkelder dan het eerste; niet alleen vanwege alle theorieën (steeds meer tekst!), maar ook vanwege de dubbele laag. De boeken laten je heel mooi filosoferen over wat ‘vrij denken’ is. Niet alleen Sofie leert dus filosoferen, maar jij als lezer doet dat automatisch zelf ook.

Het zijn geweldige boeken om de grootste filosofen en hun denkwijzen te leren kennen, maar tevens prachtige boeken om na te denken over grote levensvragen en de manier waarop de wereld in elkaar zit.

Lestips

Zoals gezegd, zullen deze twee stripboeken – net als het origineel – voor veel kinderen op de basisschool nog iets te hoog gegrepen zijn. Maar… je kunt er maar net een leerling tussen hebben zitten, die hier heel bij van wordt! (zie ook dit blog)

Als je aandacht wilt besteden aan de geschiedenis van de filosofie, kun je tevens gebruik maken van de boekverfilming; die is wel geschikt voor 9 jaar en ouder. Daarna is de drempel om aan dit boek te beginnen weer een stukje lager!

Verder kun je deze boeken gebruiken bij geschiedenislessen. Haal er bijvoorbeeld informatie uit over:

In deel 1:

• Wat is filosofie?
• de oude Grieken: Athene, Socrates, Plato, Aristoteles
• de Renaissance

In deel 2:

• Descartes (Ik denk, dus ik ben)
• Spinoza (in de canon!)
• de Verlichting
• de Romantiek (dat is meer iets voor het VO)
• Marx (idem)
• Darwin

Filosoferen

In het boek zul je bovendien talloze uitspraken tegenkomen, waar je prima met je klas over kunt filosoferen. Kopieer enkele beelden, zet ze op het digibord en je hebt een prachtig, prikkelend begin van je filosofieles. Er valt heel veel te ontdekken in deze boeken!

Scratch, 2022 en 2023