De alchemist op de richel - Leesbevordering in de klas

De alchemist op de richel Hier zit ik dan: de kersverse monarch.
Vol schrammen, in een schamele hut.
Bloed loopt langs mijn achillespees mijn schoen in.
In mijn nieuwe mantel zit een scheur.
Wat een lachwekkende toestand.
Dat mijn feestje van vannacht zo zou lopen,
had ik echt niet kunnen bedenken…

Wanneer schrijf je een woord met een ch? Dit hartstochtelijke verhaal tussen een daadkrachtige monarch en een beruchte oligarch bevat héél veel ch-woorden. Zo wordt de spelling voortaan een lachertje.

Recensie

De oligarch declameerde gewichtig:
‘Ik ben schatrijk en machtig,
maar ik ben ook eenzaam en neerslachtig.
O, schoonheid, ik vind uw verschijning fabelachtig
(blz. 32)

Na Keizer Ei en Au! heeft Karst-Janneke Rogaar zich nu creatief uitgeleefd met de ch. Tijd voor de meest originele spellingsles met De alchemist op de richel!

De alchemist op de richel

Maar… dit keer is het wel écht een spellingles voor de bovenbouw! De voorgaande boeken hadden ook wel wat pittige woorden, maar dit verhaal is voor menig volwassene zelfs een uitdaging. Met woorden als achenebbisj, orchideeën of psychedelisch levert dit een fantastisch dictee op! Bovendien vind je in dit boek ook flink wat leuke woorden voor een stevige woordenschatles: moloch, anarchist, goochemerd of vernachelen. Gelukkig kun je de betekenis achterin opzoeken…

Zijn cadeau was een afzichtelijk schilderij van een bloot jochie tussen de wolken. Hij kocht de archetypische schildering van het cherubijntje ooit op de rommelmarkt van de parochiekerk.
‘Voor een schijntje,’ pochte hij.
(blz. 23)

Er bestaan natuurlijk ook nogal wat woorden met ch! Op de achterkant van het boek staat dat in dit boek ‘de meest voorkomende ch-woorden staan’, maar het lijkt er meer op dat Karst-Janneke vooral de meest ongebruikelijke heeft uitgekozen. Woorden als doorwrocht, bachannaal of matriarch worden nou niet bepaald erg veel gebruikt. Toch heeft zij daar een zeer creatief verhaal mee weten te schrijven: een oligarch verklaart de liefde aan een monarch en dat is zo begoochelend dat zij er scharlaken van kleurt. Als de monarch een zoektocht onderneemt naar de daadkrachtige oligarch, belandt ze na een hachelijke tocht in het hutje van de alchemist.

De alchemist op de richel

Het gebruik van zoveel ongebruikelijke woorden en de uitdagende beperkingen zijn zonder twijfel deel van de humor van dit boek. Kinderen zullen deze humor misschien niet direct zelfstandig oppikken – echt een boek om samen te lezen dus! Het begrijpend-leesniveau is bovendien een stuk hoger dan bij Keizer Ei of Au!. Verder is in dit verhaal niet altijd direct duidelijk welke g/ch je moet schrijven als je die klank hoort. De g komt namelijk wel voor. Maar… alléén in een woord met de ch (denk: oligarch). Woorden in dit verhaal met een g-klank bevatten dus áltijd een ch. Pittig mag dus niet, maar fabelachtig wel. Hoe dan ook: zet de tijmsiroop maar vast klaar als je dit boek gaat voorlezen 😉

De blauw-oranje vormgeving van het boek en de kenmerkende tekenstijl van Karst-Janneke Rogaar passen perfect bij het creatieve verhaal. Sommige tekeningen verduidelijken bovendien de betekenis van het verhaal. Zo wordt zichtbaar hoe het jacht van de oligarch eruit ziet en krijg je een mooi beeld van de alchemist, die een nogal bijzonder mannetje blijkt te zijn.

In allerlei opzichten is dit dan ook een zeer verrassend boek. Een waarachtig taalspel. Prachtig om groep 7 en 8 mee wakker te schudden. Joechei!

Lestips

Vraag de kinderen voordat je dit boek gaat introduceren eens om zoveel mogelijk woorden met ch op te schrijven. Daag ze uit om zo moeilijk mogelijke woorden erbij te zetten.

Laat ze vervolgens eens proberen een kort verhaal te schrijven met zoveel mogelijk van deze woorden erin. De woorden die ze hebben gebruikt, mogen ze natuurlijk arceren of onderstrepen. Om het nog wat moeilijker te maken, kun je ook nog aangeven dat woorden met een g (zonder ch) verboden zijn! (Deze alinea zou dus meteen worden afgekeurd. Eh. Fout gerekend. Eh. Doorgestreept. Laat maar. Niet te doen, joh! :-))
Laat kinderen die trots zijn op hun verhaal het voorlezen in de klas.

Vervolgens vertel je over dit boek! Doordat de kinderen nu zelf hebben ondervonden hoe lastig het is om een leuk verhaal te schrijven met specifieke woorden, zullen ze ongetwijfeld nog meer waardering krijgen voor het boek.

Je zou eens kunnen kijken of een van de kinderen een woord uit de verklarende woordenlijst heeft opgeschreven (waarschijnlijk niet) of als je het voorleest kun je kinderen laten meekijken in hun eigen woordenlijst: komen ze woorden tegen die zij ook hebben gebruikt?

Verder kun je het boek natuurlijk gebruiken voor spelling (dictee) of een les woordenschat. Laat kinderen als je het boek voorleest hun vinger opsteken als ze een woord niet snappen of kennen; schrijf het vervolgens op het digibord – dan heb je woordenschat- en spellingles in één! Gebruik ook zeker de illustraties: zoals gezegd geven die regelmatig aanwijzingen over de betekenis!

Kluitman, 2023