Helden & schurken: Jeugdboekenmaand 2022
Het is zover: de Jeugdboekenmaand 2022 is van start. De hele maand maart staat in Vlaanderen in het teken van helden en schurken. Denk aan dappere helden en bange helden, superhelden en huis-tuin-en-keukenhelden, helden met wapens en helden met woorden. Want volgens de bedenkers van het thema staat één ding staat vast: zonder held geen verhaal. En denk natuurlijk ook aan echte gemeneriken: pestkoppen, criminelen of gezworen vijanden. Helemaal spannend wordt het als de schurk uiteindelijk de held blijkt te zijn… Kortom: een thema waar je héél veel mooie verhalen bij kunt vinden!
Wie is jouw favoriete held of schurk?
Acteur Dempsey Hendrickx en illustratrice Fatinha Ramos zijn de peter en meter van de Jeugdboekenmaand en doen in onderstaand filmpje een oproep: Wie is jouw favoriete held of schurk? Welk boek inspireert je om in opstand te komen voor een betere wereld of een hand naar iemand uit te reiken? En vooral, wat zou je tegen die held of schurk willen zeggen? Je kunt een brief, filmpje, foto of tekening insturen met jouw antwoord. Op de site van de Jeugdboekenmaand kun je de inzendingen bekijken! Kinderen in Vlaanderen kunnen daar een mooie prijs mee winnen, maar ook in Nederland kun je vanzelfsprekend dankbaar gebruik maken van dit leuke thema.
Boekentips
Zonder held of schurk geen verhaal, dus er is keuze genoeg! Gelukkig helpt de website van de Jeugdboekenmaand je al goed op weg met heel veel mooie boekentips. Ze zijn verdeeld in vier leeftijdscategorieën én er is een suggestielijst met strips en graphic novels. Stichting Iedereen Leest maakte bovendien een geweldig filmpje waarin ze de boekentips verdelen in vier categorieën. In onderstaand filmpje krijg je 16 tips voor de leeftijdscategorie 9 t/m 12, maar er zijn ook educatieve video’s voor de andere leeftijdscategorieën.
Een aantal van deze boeken staat met een uitgebreide recensie en lestips op Leesbevorderingindeklas.nl, maar vanzelfsprekend zijn er nog veel meer boeken bij dit thema te bedenken. Daarom hieronder een lijstje met zowel titels uit de boekenlijstjes van de Jeugdboekenmaand als eigen suggesties, aan de hand van de leuke categorieën van Iedereen Leest. Gebruik de lijst vooral ter inspiratie; grote kans dat je aan nog veel méér boeken denkt – en dat is precies de bedoeling 🙂
Sprookjes, legenden & mythen
De meisjes
Annet Schaap
Querido, 2021
Annet Schaap bewerkte zeven klassieke sprookjes tot verhalen over meisjes van vlees en bloed. Fantastisch geschreven en heel vernieuwend. En toch blijven het sprookjes: vol liefde, over goed en kwaad en boordevol heldinnen en slechteriken. 11+
Theseus’ eerste overwinning
Ingrid Vandekerckhove en Frodo De Decker (ill.)
Clavis Uitgeverij, 2021
Het boek Helden van Daan Remmerts de Vries staat – hoe kan het ook anders – op de tiplijst van de Jeugdboekenmaand. Daarin vind je o.a. de Griekse heldenverhalen over Perseus, Herakles en Theseus. Maar… een held wordt niet gelijk als held geboren! En dat vertelt Ingrid Vandekerckhove in dit vermakelijke boek over Theseus. Het verhaal speelt zich dus af vóórdat Theseus een echte held werd – al behaalt hij wel al ‘zijn eerste overwinning’. 10+
Aladdin
Sjoerd Kuyper en diverse illustratoren
Hoogland & Van Klaveren, 2019
Ook de verhalen van 1001-nacht bevatten overduidelijke helden en schurken. In deze bijzondere hervertelling van het verhaal over Aladdin, neemt Sjoerd Kuyper je in eerste instantie mee naar het hedendaagse Istanbul. Toch is het verhaal nog steeds herkenbaar als het klassieke sprookje, met de djinn uit de fles en de intens gemene grootvizier. De poëtische en literaire schrijfstijl en de waanzinnige illustraties zullen mooie gesprekken kunnen opleveren! 11+
Noorse mythen
Kevin Crossley-Holland en Jeffrey Alan Love (ill.)
Lemniscaat, 2018
De Noordse mythologie zit vooral bomvol schurken! Het gaat er in dit indrukwekkende boek heftig aan toe! Daardoor zal het boek niet voor ieder kind op de lagere school geschikt zijn, maar anderzijds kan dit stoere en prachtig vormgegeven boek de liefde voor lezen ook doen ontwaken. 11+
Informatieve boeken over helden en schurken
Rosa Parks
Marta Antelo en Lisbeth Kaiser (ill.)
De Vier Windstreken, 2020
Hoewel dit boek eigenlijk meer bedoeld is voor jonge kinderen, kun je het ook nog prima gebruiken in de hogere leerjaren om kinderen te vertellen over de heldendaad van Rosa Parks in haar strijd tegen de apartheid. 7+
Onze toekomst is nu!
C. Hecking, C. Schönberger, I. Sokolowski
Ploegsma en Davidsfonds | Infodok, 2019
In het filmpje van Iedereen Leest wordt dit boek eigenlijk genoemd in de volgende categorie: de rolmodellen. Dat ís Greta Thunberg – die je hier op de cover ziet – natuurlijk ook, maar dit boek met haar levensverhaal en de oproep om zelf ook voor een beter klimaat te strijden past net zo goed bij de informatieve boeken. 9+
Bedtijdverhalen voor rebelse meisjes
Elena Favilli & Francesca Cavalli
ROSE Stories, 2017
De 100 krachtige en rebelse vrouwen in dit boek zijn ware heldinnen. De korte verhalen en prachtige illustraties laten zien dat iedereen de wereld kan veranderen! Fascinerend, voor zowel meisjes als jongens. In 2018 verscheen er ook nog een vervolg op dit boek – net zo inspirerend! Er is ook nog een versie met alleen Nederlandse vrouwen, maar ook zij komen (oorspronkelijk) uit alle hoeken van de wereld. 8+
Iemand in het bijzonder
Arend van Dam
Van Holkema & Warendorf, 2020
In 34 geschiedenisverhalen stelt Arend van Dam je voor aan de bekendste vrouwelijke uitvinders, kunstenaars, ontdekkingsreizigers, handelaars, sporters, helden én schurken uit de Nederlandse geschiedenis. En het allerleukste: ook al zijn het enigszins fictieve verhalen, het is allemaal écht zo gebeurd… 8+
Monsterlijke microben
Marc Van Ranst, Geert Bouckaert en Sebastiaan Van Doninck
Lannoo, 2020
Een opvallende titel in de tiplijst van de Jeugdboekenmaand! Maar het coronavirus kun je ook als een schurk zien; schurken en slechteriken hoeven niet altijd zichtbaar te zijn… In dit boek lees je alles over die monsterlijke microben. Niet voor niets hebben we de zorgmedewerkers de afgelopen jaren als echte helden bezig gezien! 8+
Rolmodellen: helden zonder superkrachten
De goede dieven
Katherine Rundell
Luitingh-Sijthoff, 2021
Dieven die toch helden zijn… dat maakt dit verhaal natuurlijk superinteressant. De schurk van dit verhaal is zonder twijfel maffiabaas Sorrotore – iemand die hem weet te verslaan, is automatisch een held. Het is een verhaal vol zeer bijzondere personages en onwaarschijnlijke ontmoetingen, nachtelijke avonturen, gevaarlijke geheimen en spannende plannen. 11+
Mahmood en de Bende van de Tijger
Jan De Leeuw en Noëmi Plateau (ill.)
De Eenhoorn, 2021
Ook dit bijzondere verhaal staat op de tiplijst van de Jeugdboekenmaand en vertelt over Mahmood die in zijn eentje een stad vol gevaarlijke jeugdbendes doorkruist om een gestolen tijger terug te vinden. Een ongelooflijk bijzonder en spannend verhaal, vol gemene bendeleden, maar ook een verhaal vol liefde, diversiteit en heldendaden. 11+
Lampje
Annet Schaap
Querido, 2017
Wat een mooie heldin is Lampje… In dit sprookjesachtige verhaal neemt Lampje de zorg voor Vis voor haar rekening en laat hem zien dat hij zichzelf mag zijn; dat hij ertoe doet. Tegelijkertijd stimuleert Vis haar ook om zichzelf te ontwikkelen. Lampje heeft geen hoge dunk van zichzelf, maar blijkt meer te kunnen dan ze ooit voor mogelijk had gehouden. 9+
Ronja de roversdochter
Astrid Lindgren
Ploegsma, diverse uitgaven van deze klassieker uit 1982
Deze klassieker over de twee roverskinderen Ronja en Birk is een echte topper. Wie wil er niet zijn zoals Birk en Ronja?! Met hen beleef je stoere en spannende avonturen in de Zweedse natuur, vol met aardmannen en vogelheksen. Kunnen hun heldhaftige daden en bijzondere vriendschap ervoor zorgen dat hun vaders de strijdbijl neergooien? 9+
De brief voor de koning
Tonke Dragt
Leopold, diverse uitgaven van deze klassieker uit 1962
De klassieker onder de klassiekers kan natuurlijk niet ontbreken in dit lijstje. Een echt avonturenverhaal met Tiuri als fantastische held en de Rode Ridders als gevaarlijke schurken. Een flinke pil, maar als je eenmaal begint te lezen, kun je niet meer stoppen. Na 60 jaar heeft dit verhaal nog niets van zijn kracht verloren! 10+
Twee fonkelrode sterren in de blinkend witte sneeuw
Davide Morosinotto
Baekens Books, 2020
Dit bijzondere boek over de Tweede Wereldoorlog in Rusland heeft door de huidige gebeurtenissen in Oekraïne een extra lading gekregen. Zit je er op dit moment nog op te wachten om te lezen over Russische oorlogshelden?? Maar een oorlog kan van een mens zowel een held als een schurk maken, en dat is wat dit verhaal heel mooi duidelijk maakt; het is ook maar net aan welke kant je staat of in welke situatie je je bevindt… En zijn soldaten die voor hun land vechten meteen slecht? Misschien is dit dus juist hét moment om dit boek te lezen: het laat je nadenken over het maken van keuzes. Wat is nu eigenlijk een echte held? En hoe word je dat? 12+
Hoe fel de zon ook scheen
Arend van Dam
Van Holkema & Warendorf, 2020
Dit boek gaat ook over de Tweede Wereldoorlog, maar dan in Nederland, en net als het boek hierboven laat het heel mooi zien dat het best moeilijk is om in een oorlogssituatie te spreken van goed of fout, van helden of van schurken – ook al wordt dat wel vaak gedaan. Arend van Dam laat heel mooi zien dat elk verhaal meerdere kanten heeft en het boek staat ook precies om die reden op de tiplijst van de Jeugdboekenmaand. 7+
Owen en de soldaat
Lisa Thompson
Billy Bones, 2020
Dit verhaal laat zien dat je je niet heel dapper hoeft te voelen om een held te kunnen zijn. Sterker nog: Owen is juist een heel introverte jongen en durft bijna niets te zeggen. Maar als er een herdenkingsmonument uit het park dreigt te verdwijnen, spreekt hij zich uit. Het verhaal laat niet alleen zien waarom monumenten belangrijk zijn, maar ook dat je als vanzelf een held kunt worden als je strijdt voor iets wat jij belangrijk vindt. 10+
Koningskind
Selma Noort
Leopold, 2020
Misschien ken je het bekende bijbelverhaal wel: twee vrouwen beweerden allebei de moeder te zijn van één baby. Dit verhaal vertelt niet alleen hoe koning Salomo 3000 jaar geleden door een list te weten kwam wie de bedriegster was, maar vooral hoe het zover kon komen. Een heftig en adembenemend verhaal, dat laat zien dat niet koning Salomo de held van dit verhaal is, maar de jonge Zissel – de zus van de baby – en dat ondanks haar beperkingen. 11+
Robin Hood: kraken, kapen en vlammende pijlen
Robert Muchamore
Billy Bones, 2020
Je zou denken dat een boek over Robin Hood bij de categorie sprookjes, legenden en mythen hoort: Robin Hood is immers misschien wel de bekendste volksheld die er bestaat! Maar dit spectaculaire verhaal is alleen gebaseerd op de legende en speelt zich af in een toekomstige wereld, waarin megaschurk Guy Gisborne de stad Locksley terroriseert. Robin is in dit verhaal een stoere tiener, die – niet geheel toevallig – erg goed is in boogschieten, maar ook in hacken. Bereid je maar voor op heel veel vette actie. 11+
De geest en het meisje
Lucy Strange
Gottmer, 2021
Iedereen Leest plaatste dit boek in de categorie griezelen (hieronder), maar de schurk in dit verhaal is niet griezelig, maar vooral intens gemeen! Hij heeft in ieder geval niets met een geest te maken, en de geest zelf is schurk noch held. Nee, de echte heldin van dit verhaal is Lady Agatha, die uit haar landhuis wordt gezet en voortaan door het leven moet gaan als Aggie. Maar dat doet ze met opgeheven hoofd en vastbesloten wraak te nemen op haar kwaadaardige neef. Girlpower! 10+
Griezelen om echte slechteriken
Bethany en het beest
Jack Meggitt-Phillips
Querido, 2020
Om knap en jeugdig te blijven moet de 511-jarige Peregrinus een gruwelijk beest tevreden houden. Wanneer het beest een sappig, mollig kind eist, lijkt de verschrikkelijke Bethany de perfecte kandidaat. Maar Bethany is niet van plan zich te laten opeten… Dit gruwelijke en tegelijkertijd enorm grappige verhaal bevat een dikke knipoog naar het sprookje Belle en het Beest, waarbij je je kunt afvragen wie er in dit geval nu precies ‘het beest’ is… 9+
Robotjacht
Damien Love
Condor, 2020
Dit filmisch geschreven boek bevat serieus griezelige schurken. Sommige scènes zouden zo uit een horrorfilm kunnen komen. Brrr… Tegelijkertijd bevat het spannende verhaal ook flink wat humor en is de held een opa die zó cool is, dat James Bond erbij verbleekt. Hoewel je misschien denkt dat het boek over robotica gaat, is het vooral een verhaal over zwarte magie, oude spreuken en geloof. Voor deze leeftijd zijn er weinig griezelige boeken te vinden met zóveel actie, strijd en spanning! 11+
Ben je nog op zoek naar inspiratie wat je met al deze mooie boeken kunt doen? Per boek vind je al een aantal lestips en een enthousiaste boekpromotie is altijd een goed idee! Maar je kunt ook dankbaar gebruik maken van de omvangrijke handleiding Werken met boeken in de klas van Iedereen Leest. Deze handleiding uit 2017 heeft voor deze Jeugdboekenmaand een update gekregen en de aangeboden werkvormen zijn toepasbaar op élke tekst.
Naast deze handleiding vind je op de website Jeugdboekenmaand.be nog meer handleidingen en ook de verwijzing naar KlasCement met lestips van de afgelopen jaren is zéker de moeite waard. Zonder twijfel vind je daar nog veel meer boeken over helden en schurken!
