Prentenboeken voor de bovenbouw

Prentenboeken zijn toch bedoeld voor jonge kinderen?! Wat doen die dan op deze website?

Inderdaad zijn de meeste prentenboeken geschreven voor kinderen jonger dan zes jaar. De verhalen zijn eenvoudig te begrijpen en de prenten kleurrijk en duidelijk. Maar er zijn ook prentenboeken die echt voor oudere kinderen bedoeld of geschikt zijn. Door de kunstzinnige prenten bijvoorbeeld, door het thema of door de filosofische tekst die erbij staat.

Prentenboeken zijn meestal gedrukt op groot formaat en bevatten meer beeld dan tekst. Maar er bestaan ook prentenvertellingen, waarbij de tekst ongeveer evenveel ruimte inneemt als de illustraties. Samen vertellen ze het verhaal. Een bijzondere variant zijn de boeken waarbij de prenten het verhaal van de tekst overnemen. Om het verhaal te volgen, moet je dan dus ook de prenten interpreteren. Nog een stapje verder gaan beeldverhalen: verhalen die volledig door prenten worden verteld of richting strip gaan.

Waarom prentenboeken lezen?

Prentenboeken voor de bovenbouw kunnen heel fijn zijn voor kinderen die moeite hebben met lezen: de beelden vertellen immers het verhaal! Toch zijn prentenboeken voor de bovenbouw echt niet alleen maar ‘makkelijk’: vele vragen een andere vaardigheid van kinderen. Om de boeken goed te begrijpen, moeten kinderen bijvoorbeeld heel goed kunnen kijken en de prenten kunnen interpreteren. Begeleiding hierbij kan nodig zijn. Maar wat vrijwel alle prentenboeken overeenkomstig hebben, is dat ze enorm inspirerend zijn. Ze betoveren en prikkelen de fantasie. Ze roepen gevoelens en spanning op. Ze fascineren en vragen om bewondering. Prentenboeken horen dan ook zeker thuis in de bovenbouw!

Prentenboeken in soorten en maten

Er zijn gelukkig heel erg veel prentenboeken die je prima kunt aanbieden of bespreken in de bovenbouw. Hieronder staat een flink aantal voorbeelden, maar natuurlijk is de lijst lang niet compleet. Laat je echter inspireren door de vele mogelijkheden en wees nieuwsgierig naar het mooie aanbod. De voorbeelden hieronder zijn geordend in de volgende ’typen’:

• Fantastische verzinsels
• Prenten maken het boek
• Sprookjes met een twist
• Illustreren is een kunst
• Kunst in illustraties
• Voelen & denken
• Poëzie & prenten
• Beelden vertellen het verhaal

Boeken met een * staan ook als recensie op de website; klik hiervoor op het plaatje van het betreffende boek. Je vindt daar meer informatie over het verhaal, extra illustraties en lestips.

Om een boek direct te bestellen (via bol.com), klik je op de titel. Door het boek via deze site te bestellen, ontvangt Leesbevorderingindeklas.nl een kleine vergoeding (waardoor je bijdraagt aan het voortbestaan van de site!). Zelf lekker neuzen in bibliotheek of boekwinkel is natuurlijk ook een aanrader!

Fantastische verzinsels

Dit zijn van die prentenboeken om helemaal in te verdwijnen! Om je te vergapen aan de prachtige beelden van de illustrator en om weg te dromen naar een wereld die eigenlijk niet bestaat. Ongelofelijk prikkelend en fantasievol. Boeken die inspireren om verder te kijken dan de werkelijkheid. De prachtige beelden doen je zó geloven dat alles mogelijk is.

De tuin van de feeën *
Benjamin Lacombe
auteur: Sébastien Perez
Uitgeverij Clavis, 2012

In dit grote boek lees je mee in het logboek van een Russische botanicus. Tijdens zijn wetenschappelijk onderzoek in een geheimzinnig woud ontdekt hij een bijzondere wereld vol magische planten en wonderbaarlijke feeën. Langzaam raakt hij betoverd door deze bijzondere plek, wat zijn onderzoek drastisch verandert… Een heel bijzondere mix van waanzinnig mooie tekeningen, wetenschappelijke notities en krantenartikelen geven je het idee dat je een heel bijzonder non-fictieboek aan het lezen bent. Tja, wie weet…

Jonas en de visjes van Kees Poon
Martijn van der Linden
auteur: Harm de Jonge
Hoogland & Van Klaveren, 2012

De cover van het boek zegt al genoeg: dit is een heel vreemd, fantasievol en prachtig getekend verhaal! Jonas verveelt zich suf. Daarom zet hij zijn zonnebril op en dan ziet de wereld er ineens heel anders uit…
Een feest om te bekijken én te lezen.

Het ding en ik
Shaun Tan
Em. Querido’s Uitgeverij, 2012

Blijkbaar was 2012 een jaar waarin fantasie en bijzondere verhalen populair waren, want ook dit pareltje verscheen dat jaar. Al geschreven in 2000, maar pas 12 jaar later vertaald (door Bart Moeyaert).  De hoofdpersoon vindt een nogal eigenaardig ding en probeert daar een onderkomen voor te vinden.
Het prentenboek is verfilmd en met een Oscar bekroond voor beste korte animatiefilm. Bekijk hier een fragment.

De klank van kleuren
Jimmy Liao
Uitgeverij Eduforce, 2013

Een onverwachte uitgeverij voor zo’n prachtig, kunstzinnig prentenboek. Een ware ode aan de verbeelding. Niet voor niets is de ondertitel een reis van de verbeelding: een meisje is blind geworden en kan zich de wereld niet meer goed herinneren. Het is een boek van rouw naar haar zicht en een zoektocht naar een plek waar ze toch nog kleuren kan zien. Poëtisch, filosofisch en een explosie van kleurrijke, fantasievolle beelden. Een pareltje!

Prenten maken het boek

Illustraties kunnen een boek zowel slechter als beter maken. De boeken hieronder zijn mooie voorbeelden van boeken die zonder illustraties al goed zouden zijn, maar die mét illustraties echt gewéldig zijn!

Armstrong *
Torben Kuhlmann
De Vier Windstreken, 2016

Alleen al vanwege de prachtig gedetailleerde tekeningen zullen kinderen smullen van dit mooie, dikke prentenboek. Maar het vertelt ook nog eens een heel interessant verhaal: de geschiedenis van de ruimtevaart, maar dan beleefd door een muis. Verwacht echter geen Geronimo Stilton-achtige teksten! Dit is een fantasievol, maar tegelijkertijd serieus boek over de eerste landing op de maan.

Vossenstreken *
Arnold Hovart
auteur: Danny De Vos
Van Halewyck, 2017

Dit verhalende non-fictieboek is qua tekst al heel vermakelijk, maar de vele kleurrijke en vaak paginagrote illustraties maken dit boek werkelijk ontzettend grappig. Een heel mooi voorbeeld van hoe prenten een boek kunnen verrijken. De illustraties zijn zo goed verweven met de tekst dat ze echt niet zonder elkaar kunnen. En ook het onderwerp – dieren die de mens uithangen – is een prachtige vondst.

Sprookjes met een twist

Sprookjes zijn voor vele schrijvers en illustratoren een bron van inspiratie (zie ook het artikel Sprookjes voor de bovenbouw). Deze twee illustratoren laten op twee zeer verschillende manieren zien hoe je een sprookje op een compleet nieuwe manier kunt bekijken, zonder het originele verhaal te veranderen.

Het bos slaapt *
Rébecca Dautremer
Davidsfonds | Infodok, 2017

Als je het sprookje van Doornroosje nog niet kent, snap je waarschijnlijk weinig van dit boek. Maar voor kenners is dit een mooi voorbeeld van hoe prenten je op een andere manier naar een verhaal kunnen laten kijken. Een ontzettend originele invalshoek, prachtige prenten en humor maken dit tot een geweldig boek.

Assepoester *
Roberto Innocenti
auteur: Charles Perrault
Uitgeverij Clavis, 2017

Ook zo’n leuke twist die je beeld van het klassieke sprookje compleet op zijn kop zet: Assepoester afgebeeld alsof ze in de jaren twintig leeft! Weg prinsessenjurken; hallo Charleston-look. Dat is smullen voor meiden die van mode houden, maar ook voor anderen is het grappig om te ervaren hoe belangrijk illustraties zijn voor de beeldvorming van een personage.
Overigens lijkt dit boek op het eerste gezicht geen prentenboek, maar ook voor de cover is blijkbaar gekozen voor een ouderwets jasje. De binnenkant is heel sprankelend!

Illustreren is een kunst

Prentenboeken kunnen behalve leuk om te lezen ook een prachtige inspiratiebron vormen voor tekenen, schilderen en andere creatieve opdrachten. Deze prentenboeken trekken de aandacht door hun bijzondere vormgeving, hun inventiviteit in beeldgebruik of keuze in materialen. Illustratie is op die manier een echte kunstvorm!

Ik geef je mijn hart
Sassafras De Bruyn
auteur: Pimm van Hest
Uitgeverij Clavis, 2017

Dit boek zit vol bijzondere doorkijkjes en mysterieuze, kunstzinnige prenten. Er is gekozen voor zeer bijzondere composities en vele uitsneden. De ene prent gaat op die manier vloeiend over in de andere; een heel mooie manier om de verbinding tussen de prenten te benadrukken. Een filosofisch boek over de cyclus van het leven. Bekijk hier de boektrailer om een aantal doorkijkjes te zien.

Schobbejacques en de 7 geiten
Merlijne Marell
Uitgeverij Loopvis, 2015

Eerlijk is eerlijk, dit boek is niet alleen qua illustraties kunstig, maar ook qua tekst erg inventief. Over Nattiggeit, Onschuldiggeit, Luiiggeit, Kleiniggeitje en nóg 3 geiten en dan natuurlijk nog de schurk Schobbejacques. Illustrator Merlijne Marell maakte dit boek in eerste instantie volledig handmatig, met loden letters, houtsneden en zeefdruk. Hiervoor ontving zij donaties via de website voordekunst.nl. Uitgeroepen tot één van de Best Verzorgde Boeken van 2015, bekroond met een Vlag en Wimpel 2016. Héél bijzonder.

Hans en Grietje *
Sybille Schenker
De Vier Windstreken, 2012

Een mooi voorbeeld van hoe prenten een boek bijzonder kunnen maken. Het sprookje van Hans en Grietje is in dit boek vrij simpel en op een klassieke manier verteld, maar de vormgeving maakt het verhaal duisterder en interessant. Met een keur aan illustratietechnieken is dit een boek om van te watertanden: de Japanse binding, de papierknipkunst, het inkleuren met stofjes, de transparante bladen… hier raak je niet snel op uitgekeken!
Helaas is het boek (tijdelijk?!) niet verkrijgbaar in de winkels. In de bibliotheek gelukkig nog wel!

Kunst in illustraties

Er zijn steeds meer prentenboeken die een kunstenaar of een bepaalde kunststroming centraal stellen. Veel van die boeken worden gemaakt in samenwerking met musea en zijn gekoppeld aan tentoonstellingen. Wat ze in ieder geval allemaal doen: nieuwsgierig maken naar de oorspronkelijke kunstwerken! Daardoor zijn deze prentenboeken in de bovenbouw heel goed te gebruiken in combinatie met kunstbeschouwing.

Dulle Griet *
Carll Cneut
auteur: Geert de Kockere
De Eenhoorn, 2017

Het meesterwerk Dulle Griet van Pieter Bruegel de Oude opnieuw bekeken – dat is het idee achter dit boek. Geert de Kockere schreef het verhaal op dat hij erin ziet; Carll Cneut gaf dat nieuwe verhaal vorm vanuit zijn kijk op het oude schilderij.

Frida *
Benjamin Lacombe
auteur: Sébastien Perez
Uitgeverij Clavis, 2017

Geen makkelijk te lezen boek, maar wel héle mooie platen, die direct te linken zijn aan het werk van de Mexicaanse kunstenares Frida Kahlo. Het boek is een poëtisch geschreven biografie en kan mooi als inspiratiebron gebruikt worden tijdens kunstprojecten. Een aanrader voor liefhebbers van mooie boeken en kunst!

Paul Poiret – Dromen van de Oriënt *
Enzo Pérès-Labourdette
Uitgeverij Leopold, 2017

Een mooi voorbeeld van hoe een prachtig kinderboek voor een te kleine doelgroep wordt aangeraden: in de NBD Biblion-recensie is te lezen dat dit boek geschikt is voor kinderen van 5 t/m 8 jaar. Onzin! Het is zeker net zo geschikt voor oudere kinderen. Sterker nog: zij kunnen de tekst tenminste begrijpen. En waarom zouden zij niet kunnen genieten van deze prachtige, sfeervolle en kleurrijke prenten die horen bij de kunstvorm Art Deco?! Zelfs voor volwassenen is dit boek een plaatje. Een heel mooie kennismaking met een mode-icoon.

De vogels
Ludwig Volbeda
auteur: Ted van Lieshout
Uitgeverij Leopold, 2016

Nog zo’n boek dat voor jongere kinderen zou zijn, maar dat ook prima door oudere kinderen bekeken en gelezen kan worden. Sterker nog: alleen al door het feit dat Ludwig Volbeda voor zijn illustraties in dit boek de prestigieuze Gran Prix 2017 van de Biennial of Illustrations Bratislava heeft gewonnen, is het al de moeite waard om dit boek in de klas te bespreken. Wat maakt zijn werk zo bijzonder? Het boek is bedoeld om kinderen op een speelse manier kennis te laten maken met de beeldhouwkunst.

Voelen & denken

Soms zijn gevoelens niet in woorden uit te drukken of zijn er gewoonweg geen woorden nódig om iets duidelijk te maken. Deze prentenboeken spreken je gevoel aan en nodigen uit tot overpeinzingen en gesprek.

De rode boom
Shaun Tan
Em. Querido’s Uitgeverij, 2011

Shaun Tan maakt enorm kunstzinnige en surrealistische illustraties. In dit boek beelden die prenten de depressie van de hoofdpersoon uit. Heel treffend en ongelofelijk krachtig. Ook de poëtische tekst (vertaald door Bart Moeyaert) weet in heel weinig woorden ontzettend veel duidelijk te maken. Depressie bij kinderen komt gelukkig niet veel voor, maar voor diegenen die hier wel mee worstelen, is dit een heel waardevol boek. Heel erg mooi. Helaas is het boek niet meer nieuw te verkrijgen, maar in de bibliotheek vind je het vast nog wel!

De gulle boom
Shel Silverstein
Uitgeverij Brandaan, 2016 (10e druk)

Dit op het eerste oog zeer simpele prentenboek met eenvoudige lijntekeningen en korte teksten (vertaald door Arthur Japin) heeft wel degelijk een diepere betekenis. Het gaat over onvoorwaardelijke liefde, die te vergelijken is met de liefde van een ouder voor zijn kind. Het boek biedt een mooi uitgangspunt voor een gesprek over geven: hoe ver moet je gaan om iemand anders gelukkig te maken?

Het gelukkige eiland *
Marit Törnqvist
Em. Querido’s Uitgeverij, 2017

Als je dan toch over geluk aan het filosoferen bent, bekijk dan ook zeker dit mooie boek. De zoektocht naar ware liefde verandert in dit boek in een zoektocht naar het echte geluk. Wat maakt nu werkelijk gelukkig? Daarnaast staat dit boek vol met prachtige illustraties; ware kunstwerkjes in diverse kleuren en technieken.

Poëzie & prenten

In dichtbundels voor kinderen spelen illustraties vaak een heel grote rol. Ze geven hun eigen interpretatie aan de gedichten of versterken de boodschap. Vaak worden de boeken dan ook als prentenboek uitgegeven.

Dag poes! *
Mies van Hout
auteurs: Bette Westera, Hans & Monique Hagen, Sjoerd Kuyper en Koos Meinderts
Hoogland & Van Klaveren, 2017

Een heel bijzondere variant: in dit grote prentenboek waren de prenten juist uitgangspunt voor de gedichten! Mies van Hout maakte eerst 20 geweldige portretten van poezen en daarna schreven bekende dichters er een gedicht bij. Een fantastisch concept en een nóg betere uitwerking. Leuk voor jong én oud! Erg geschikt voor teken- en poëzielessen.

Was de aarde vroeger plat? *
Sylvia Weve
auteur: Bette Westera
Uitgeverij Gottmer, 2017

Sylvia Weve won in 2013 al een Gouden Penseel voor de dichtbundel Aan de kant, ik ben je oma niet!, die ze net als dit boek samen met Bette Westera maakte. Ze worden niet voor niets een gouden duo genoemd, want ook hun dichtbundel Doodgewoon viel in de prijzen. Dit jaar verscheen dit grote prentenboek met versjes over tijd, ruimte en ontstaan. De gedichten zijn werkelijk geniaal, maar de illustraties geven er nóg meer betekenis aan en zijn qua creativiteit net zo divers als de gedichten.

Eén gedicht is nooit genoeg
diverse illustratoren
diverse auteurs
Stichting Plint, 2015

Is er nog een leerkracht die de posters van Plint niet kent? In dit boek vind je er bijna 100! De beste kindergedichten, in combinatie met de meest kunstzinnige, grappige, mooie en creatieve illustraties. Een must-have voor elke leerkracht! Dit boek ademt creativiteit en inspiratie. Om eindeloos uit voor te lezen en creatieve opdrachten mee te verzinnen voor in de klas.

Beelden vertellen het verhaal

In prentenboeken is het niet ongebruikelijk dat de illustraties (een deel van) het verhaal vertellen. In boeken voor oudere kinderen is de tekst echter vaak toch zo belangrijk, dat er eerder sprake is van prentenvertellingen. In onderstaande boeken wordt (een deel van) het verhaal echter verteld zónder tekst – puur en alleen in beelden. Er zijn drie varianten te vinden:

• Tekst en beeld wisselen elkaar af en vertellen samen één verhaal.
• Twee verhaallijnen lopen door elkaar; het ene verhaal wordt met tekst verteld, het andere verhaal met beelden. Dit soort boeken valt overigens niet meer onder de prentenboeken, want ze hebben de vorm van een roman. Je zou ze echter wel kunnen zien als een nieuw soort prenten-boek.
• Het complete verhaal wordt verteld zonder tekst; je moet de prenten ‘lezen’ om het verhaal te begrijpen.

Kodo – De weg van de boog *
Mark Janssen
auteur: Bert Kouwenberg
Uitgeverij Clavis, 2014

Dit indrukwekkend grote prentenboek (bijna 40 cm hoog) is echt heel bijzonder. Niet alleen is dit een origineel en intrigerend verhaal over samoerai, de prenten zijn waanzinnig mooi en verwijzen naar de Japanse kunst van Hokusai. Maar het meest bijzondere aan dit boek is dat de prenten ook echt een gedeelte van het verhaal vertellen. Paginagrote prenten nemen het verhaal over van de tekst, waarna de tekst het verhaal weer oppikt. Je wordt als lezer dus gedwongen om heel goed te kijken! Gelukkig maar!

De wolven van Currumpaw *
William Grill
Fontaine Uitgevers, 2017

‘Een aangrijpend verhaal uit het wilde westen’. Bij deze ondertitel en de cover denk je niet meteen aan een prentenboek, maar dit boek is werkelijk zeer verrassend vormgegeven. Net als in Kodo vertellen de vele tekeningen een deel van het verhaal. Soms zijn de tekeningen klein, als kleine postzegeltjes met informatie, soms beslaan ze een complete spread. Dit is het tweede boek in deze vorm van William Grill. Zijn eerste boek Voettocht over het ijs gaat over de expeditie van Shackleton naar de Zuidpool in 1914. Een fantastisch voorbeeld van verhalende non-fictie, in zowel tekst als beeld!

Thornhill *
Pam Smy
Uitgeverij Ploegsma, 2017

Een duister en griezelig verhaal, waarin twee verhaallijnen elkaar afwisselen. Het ene verhaal speelt zich in het verleden af en is geschreven in dagboekvorm; het andere verhaal speelt zich af in het heden en wordt compleet verteld in beelden. Langzaam onthullen de twee verhalen wat er is gebeurd in het huis dat op de duistere cover staat afgebeeld: Thornhill.

Het wonderkabinet (filmeditie) *
Brian Selznick
Uitgeverij Van Goor, 2017

Mocht je aan de fascinerende beelden in dit boek nog niet genoeg hebben, dan kun je het hele boek nu ook in beeld in de bioscoop zien. Het boek is namelijk recentelijk verfilmd; vandaar dus ook dat het nu als filmeditie te koop is. Het origineel stamt uit 2012 (Uitgeverij Boekerij) en bestaat, net als Thornhill, uit twee verhaallijnen, die elkaar afwisselen en samen het complete verhaal vertellen. Ook in dit boek spelen de levens van de hoofdpersonen zich in verschillende perioden af. Hun paden kruisen zich echter op een bijzondere manier in New York. Andere boeken van deze auteur zijn De Wonderlingen (Lannoo, 2016) en De uitvinding van Hugo Cabret (Mynx, 2007). Ook deze boeken spelen met de combinatie tekst en beeld.

De aankomst
Shaun Tan
Em. Querido’s Uitgeverij, 2009 (3e druk)

Wat een knap staaltje illustratiekunst laat Shaun Tan in dit boek zien: aan de hand van zowel realistische als surrealistische beelden in bruintinten vertelt hij het verhaal van een migrant die zijn plek probeert te vinden in een nieuw land, ver weg van zijn familie. Hoe krachtig kan beeld zijn?! Zonder ook maar enige tekst, ontvouwt zich hier een prachtig verhaal dat iedereen op zijn eigen manier kan interpreteren. Schoolschrijver en auteur Benny Lindelauf vertelde al eens in een lezing hoezeer kinderen hiervan onder de indruk zijn. Begrijpelijk – dit boek is uniek en kan niet anders dan waardering voor de illustratiekunst oproepen.

Een betere afsluiter voor dit overzicht van mooie prentenboeken voor de bovenbouw is er niet!