Boekentips Kinderboekenweek 2023

Nog even en dan is het weer zover: Kinderboekenweek! Het thema is dit jaar ‘Bij mij thuis’:

Bij mij thuis lezen we elke avond voor het slapengaan. Bij mij thuis kun je heel ver boven de stad uitkijken. Bij mij thuis vieren we het Suikerfeest. Bij mij thuis wonen twee mama’s. Bij mij thuis eten we elke vrijdag patat. Bij mij thuis zijn alle deuren breed genoeg voor de rolstoel van mijn broertje. Hoe is het bij jou thuis? Wat maakt jouw huis een thuis?

Het thema is weer lekker breed; je kunt er heel veel kanten mee op! Fijn, maar ook lastig… want waar begin je? Welke kinderboeken kun je gebruiken? En wat ga je daarmee doen?

Geen paniek: hier vind je heel veel inspiratie! Er zijn sowieso heel veel boeken te verzinnen die bij dit thema passen. Niet alleen de thematitels, maar nog véél meer. Alle boeken op deze website die goed bij het thema aansluiten vind je in deze lijst.

Bij mij thuis lezen we elke avond voor het slapengaan

Tijdens de Kinderboekenweek moet het natuurlijk draaien om kinderboeken en lezen! Het is dan ook een goed idee om het over het lezen ‘bij jou thuis’ te hebben. Laat de kinderen eens zien hoe jouw boekenkast er thuis uitziet. Heb je veel boeken? Hoe heb je ze gesorteerd? Waar lees jij het liefst? Heb je kinderen thuis en lees je die dan ook voor? En hoe is het bij je leerlingen? Lezen zij graag thuis? Hebben ze een eigen leesplekje? Worden zij (vaak) voorgelezen?

Je kunt het met je leerlingen ook hebben over het hebben van een rijke leesomgeving. Hebben de kinderen veel boeken in huis? Merken ze dan ook dat ze meer lezen? Of hebben ze juist helemaal geen boeken in huis? Lukt het dan toch om te lezen en zo ja, hoe? Gebruik dit gesprek meteen om kinderboeken in de klas te introduceren! Neem bijvoorbeeld Matilda! Zij houdt enorm veel van lezen, maar haar ouders denken daar heel anders over. Boeken in huis zijn er zeker niet (“En wat is er mis met de tv, als ik vragen mag?”). Hoe is zij dan toch een lezer geworden?

Nog een mooie boekentip over voorlezen thuis: in Hart van inkt van Cornelia Funke (Querido, 2005) weigert de vader van Meggie haar voor te lezen. Daar heeft hij echter een heel goede reden voor! Het boek is het fantastische begin van een spannende, zeer fantasievolle trilogie (10+, voor de goede lezers). Helaas niet meer te koop, maar nog wel online te lezen in de online bibliotheek!

Bij mij thuis kun je heel ver boven de stad uitkijken

Volgens mij dachten ze aan het boek Vanaf hier kun je de hele wereld zien, van Enne Koens (Luitingh-Sijthoff, 2021), toen ze deze thematekst schreven. Waar je woont is natuurlijk ook een mooie insteek voor dit thema. Want waar je woont, bepaalt ook voor een groot deel hoe het er bij jou thuis uitziet! Er zijn heel mooie boeken, over allerlei verschillende huizen te vinden. Gebruik dit onderwerp om veel van deze kinderboeken te introduceren (doe hier ideeën op voor boekpromotie) en laat kinderen vertellen/schrijven/tekenen over hun eigen huis.

Enkele interessante voorbeelden:

Het vuurhuisje
Keir Graff
Van Goor, 2020

In dit verhaal vliegt een oeroud bos met grote mammoetbomen in brand, maar eigenlijk gaat het verhaal vooral over een stel zeer bijzondere mensen in een tiny house en een super-de-luxe villa. Het contrast is erg leuk, en beide woonsituaties zijn niet bepaald doorsnee.

 

Het kleine huis bij de rivier
Selma Noort
Leopold, 2021

Ook in dit boek is het wonen in een klein huisje niet zonder gevaar. Het verhaal gaat over een familie, die in vijf kleine dijkhuisjes aan de Oude Rijn wonen, en het begint behoorlijk indringend: er rijdt een vrachtwagen zomaar de slaapkamer van Joes binnen. Hoe het precies afloopt, lees je pas aan het eind; eerst leer je de familie heel goed kennen en lees je hoe het zover heeft kunnen komen. Het is een prachtig, lief en ontroerend verhaal over hoe verschillende mensen met elkaar samenleven.

De zomer waarin ik in een caravan woonde
Evelien Feltzer
Van Holkema & Warendorf, 2021

Je kunt ook in een caravan op een camping wonen! Klinkt misschien idyllisch, maar de hoofdpersoon in dit verhaal vindt dat verschrikkelijk. Hoe zouden jouw leerlingen het vinden om op een camping te wonen?
Overigens is er nog een boek waarin de hoofdpersoon (tegen haar zin) op een camping woont, maar dan om een heel andere reden: Het kleine heelal, van Annejan Mieras (Lemniscaat, 2023).

De Vanderbeekers
Karina Yan Glaser
Van Holkema & Warendorf, 2022

In dit boek staat het huis van de Vanderbeekers centraal: een fijn huis, midden in Harlem (New York), waar de familie Vanderbeeker heerlijk woont en nooit meer weg wil. Maar helaas denkt hun huisbaas daar anders over: vlak voor kerst horen ze dat hun huurcontract niet verlengd wordt en ze het huis uit moeten. De kinderen gaan er alles aan doen om hem op andere gedachten te brengen: ze willen hun heerlijke thuis niet kwijt! Dit is zonder twijfel dan ook een geweldig feel-goodboek voor de Kinderboekenweek! (zie ook dit blogje)

Leuk is bovendien dat in dit boek een plattegrond van het huis staat én een aanzicht van de huizen in de straat van de Vanderbeekers. Dat biedt een mooi aanknopingspunt voor een leuke tekenopdracht! Teken een plattegrond van jouw huis (meteen mooi te koppelen aan een rekenles!) of maak een vooraanzicht van je huis. Plak al die tekeningen naast elkaar en je hebt een geweldige straat in de klas.

Inspiratie kun je ook nog halen uit het informatieve boek Katy’s kaarten (Leigh Hidgkinson, Corona, 2022), met een dwarsdoorsnede van een flat, een huis en een slaapkamer: wat teken je wel en niet op zo’n kaart?

---

Bovenstaande voorbeelden zijn allemaal heel realistisch, maar je kunt het concept van waar je woont ook op een meer fantasievolle manier aanvliegen.

Miljonairskind
Ilona de Lange
Leopold, 2019, 2020

Stel je bijvoorbeeld voor dat je ouders miljonair zouden zijn! Zilver woont daarom onder de grond, in een geheim huis met een zwembad en een achtbaan. Hoe fantastisch zou dat zijn?! Hoe ziet jouw droomhuis eruit? Welke bijzondere kamers zou jij dan in je huis willen hebben? Vanzelfsprekend kun je De waanzinnige boomhut-boeken ook ter inspiratie laten gebruiken.

Het Kabouterboek
Loes Riphagen
Gottmer, 2023

Of stel je voor dat je een kabouter bent! Hoe zou je huis er dán uitzien? Klinkt misschien te kinderachtig voor de bovenbouw? Nee hoor! Als je dit boek van Loes Riphagen ziet, is alles zó goed uitgedacht, dat het helemaal niet kinderachtig meer is. Het prikkelt de verbeelding juist enorm en er zijn allerlei leuke details te ontdekken uit onze eigen wereld die in de kabouterwereld ineens een heel andere functie krijgen. Erg leuk om daarnaar op zoek te gaan met je leerlingen en ze te laten nadenken hoe hun huis eruit zou zien als ze zo klein zouden zijn.

Boeken op het dak
Thomas van Oostrum
Clavis, 2022

Ook dit boek is zo heerlijk creatief! Een hondje laat zijn huis zien, maar alles in dat huis is nét even anders dan normaal. Ook dit boek richt zich daarmee eigenlijk op jonge kinderen, maar wát een feest is het om dit boek te bekijken. De vondsten van Thomas van Oostrum zijn zó grappig, dat ook oudere kinderen hier ontzettend van zullen genieten.

Daag je leerlingen uit: wie kan de meeste gekke details vinden? Een geweldige kijkopdracht en wie weet kunnen ze zelf ook nog wel originele dingen verzinnen. Zo kun je ook nog een mooie tekenopdracht aan dit boek verbinden: teken jouw slaapkamer, maar dan met een paar gekke elementen, zoals uit het boek. (Laat ze hiervoor zeker inspiratie uit het boek halen; dit is geen makkelijke opdracht!)

Bij mij thuis vieren ze het Suikerfeest

Dit had een uitspraak kunnen zijn van Omar uit het boek Problemenmagneet (Zanib Mian, Volt, 2019). Dit boek staat ook op de Makkelijk Lezen-lijst voor de Kinderboekenweek (had je die al gezien?).

Kinderboeken zijn een geweldige manier om andere culturen en religies te leren kennen, maar het is ook leuk dat kinderen bepaalde dingen van hun thuis kunnen herkennen in een kinderboek.

Zo zullen Antilliaanse kinderen waarschijnlijk extra genieten van het boek Mondi van Milouska Meulens (Volt, 2022), dat zich grotendeels afspeelt op Curaçao, en lees je in het boek Pamoek (Cora Sakalli, Moon, 2023) over de Turkse cultuur.

Je ziet dat eten vaak nauw verbonden is aan cultuur of religie. Een perfect voorbeeld geeft bijvoorbeeld het prentenboek Bij mij thuis van Somia Bakali en Ann De Bode (Pelckmans, 2019) (een betere titel is er ook niet voor dit thema…), waarbij je goed de verschillen tussen de gezinnen van Sep en Aicha kunt zien. Het is een boek voor jonge kinderen, maar het maakt het idee wel goed zichtbaar: we doen veel dezelfde dingen, maar wat je eet, hoe je eet en wat je thuis viert, heeft vaak te maken met je afkomst.

Mooi is in die context Het andere koek boek van Mirjam Marks (ROSE Stories, 2021). In dit boek vertellen kinderen die uit hun geboorteland gevlucht zijn en nu in Nederland wonen over hun lievelingsgerechten en -traktaties. In het voorwoord legt de maakster van het boek heel mooi uit hoe belangrijk deze eetcultuur is: het is iets wat ervoor zorgt dat je je thuis voelt, ook al woon je niet meer in je eigen land. Eten is ook iets wat ons verbindt en je kunt hier dan ook mooie opdrachten voor in de klas over verzinnen: Wat is jullie favoriete familiegerecht? Welke feesten vieren jullie en welk eten hoort daarbij?

Bij mij thuis wonen twee mama’s

Mijn moeder zegt dat je vroeger soms ook een Gewone Pa had. Die kwam thuis, keek televisie en dronk bier. Zulke vaders bestaan geloof ik niet meer. (Polleke, Guus Kuijer, Querido – blz. 20)

Guus Kuijer schreef er in 1999 al over: opvallende gezinssituaties. Maar hij is gelukkig niet de enige, want kinderboeken zijn een fantastische manier voor kinderen om kennis te maken met samenlevingsvormen die zij zelf niet kennen. Alleenstaande ouders, twee vaders, twee moeders, samengestelde gezinnen… overal is wel een boek over te vinden.

Een paar voorbeelden:

Zootje ongeregeld
Iris Boter
Moon, 2021

In dit vrolijke, kolderieke verhaal woont Tore met haar complete familie in één huis. Er is zelfs een geadopteerd broertje, Olle. Alleen dat wordt een probleem als de adoptiepapieren kwijt blijken te zijn…

 

Het knipmes
Nadja Van Sever en Anna Sikkes (ill.)
Clavis, 2022

Joppe heeft twee pleegvaders. Hij vindt het maar niks, want hij wil liever bij zijn eigen moeder wonen. Toch voelt hij zich enorm afgewezen als zijn pleegouders nóg een kind in huis willen nemen…

 

Zeemeermeisje
Jowi Schmitz
Hoogland & Van Klaveren, 2022

Miki verhuist tijdelijk met haar vader naar een bovenwoning in Amsterdam, midden in de binnenstad. Haar moeder blijft achter in Dedemsvaart. Terwijl haar vader zijn studententijd herbeleeft, moet Miki vooral zichzelf zien te redden.

 

Het toevallige dagboek van B.I.G.
Jen Carney (vertaling: Selma Soester)
Luitingh-Sijthoff, 2021

In dit lekker luchtig geschreven boek komen heel veel diverse gezinssituaties voorbij (adoptie, gescheiden ouders, twee ouders van hetzelfde geslacht, opgroeien bij grootouder, gezin met veel kleine kinderen) en omdat de hoofdpersonen daar veel over praten, krijg je als lezer ook de mogelijkheid om je een goed beeld te vormen.

---

Hoe anders het bij iedereen kan zijn, valt vooral op in boeken over flats. Daar wonen immers allerlei verschillende mensen en gezinnen bij elkaar! Denk aan het boek Portiek Zeezicht (Annejan Mieras, Lemniscaat 2018), Sara Paletti (Manon Sikkel, Luitingh-Sijthoff, 2022) of De flat aan het einde van de wereld (Arndís Pórarinsdóttir en Hulda Sigrún Bjarnadóttir, Volt, 2022).

 

 

 

 

 

Ook een mooie opdracht: geef kinderen een papiertje en laat ze daar de huiskamer van een gezin tekenen. Ze mogen zelf verzinnen hoe de kamer eruit ziet, maar ook wie er wonen. Zijn alle kamers af? Plak dan alle kamers op een (heel) groot vel naast elkaar en je hebt een prachtige flat gemaakt!

Vervolgens geef je ze een schrijfopdracht: vertel eens iets over je gezin. Dat kan vrij simpel zijn: geef een beschrijving van de gezinsleden en vertel iets over hun hobby’s. Maar je kunt kinderen ook uitdagen om een verhaal te verzinnen bij het gezin. Is er een avontuur dat ze hebben beleefd? Hebben ze iets ontroerends meegemaakt? Of gaan ze iets heel spannends doen?

Bij mij thuis eten we elke vrijdag patat

Het afgelopen jaar zijn er best wel wat boeken verschenen over kinderen die helemaal niet veel te eten krijgen thuis: kinderen die opgroeien in armoede en die naar de Voedselbank moeten om aan eten te komen. Nooit patat dus.

Of juist wel, omdat hun ouders niet goed voor hen zorgen – vaak omdat ze depressief zijn of andere problemen hebben. Ook daar zijn steeds meer kinderboeken over. Als je er teveel achter elkaar leest, zou je bijna denken dat er geen normale ouders meer zijn… Mooi is wel dat kinderen op deze manier een inkijkje krijgen in de levens van andere kinderen, die wellicht heel anders opgroeien dan zijzelf. En kinderen die zelf problemen thuis ervaren, kunnen door deze boeken misschien troost vinden – ze zijn niet alleen.

Blauw brengt ongeluk
Angelique van Dam
Leopold, 2023

Ook al ziet de cover van dit boek er vrolijk uit, het verhaal over Elif en haar moeder is behoorlijk ontroerend. Allerlei ‘gewone’ dingen zijn helemaal niet vanzelfsprekend voor Elif: ze zit niet op een sport, ze kan niet zelf kiezen wat ze eet en ze kan ook niet naar een zwemfeestje, want ze heeft geen badpak of geld voor een cadeautje. Toch is het een hoopvol verhaal, waarin Elif en haar moeder er toch het beste van maken.

Mijn moeder is een dekbed
Lysette van Geel
Volt, 2023

In dit boek wordt er een grotere bak ellende over de lezer heen gestort: niet alleen is er weinig geld in het gezin van Adam… zijn moeder ligt depressief in bed, hij wordt gepest op school en dan moet de hond ook nog het huis uit. Net als in het boek van Angelique van Dam heeft de Belastingdienst er iets mee te maken… en gelukkig heeft het verhaal wel een positieve afloop.

Jij mag alles zijn
Griet Op de Beeck
Prometheus, 2021

Nog een beetje moeilijker is het bij Lexi thuis… Bij hen is er wel geld, maar Lexi’s moeder is niet aanspreekbaar en ligt zwaar depressief in bed. Haar vader kan ook niet meer voor Lexi zorgen en brengt haar naar zijn oudere halfzus. Hoewel het boek in eerste instantie helemaal niet zo zwaar leest, mede doordat Lexi een onvoorstelbaar optimistisch en lief meisje is, is dit boek toch wel een echte tranentrekker. Maar ook met een erg mooie boodschap: je hoeft als kind niet voor je ouders te zorgen.

Hoe ik mijn vader redde
Henk Hardeman
Ploegsma, 2019

Ook vaders kunnen het moeilijk hebben! Omdat Emma’s vader nogal depressief is, moet Emma niet alleen voor het huishouden, maar ook voor zichzelf zorgen. Haar moeder is namelijk een tijdje daarvoor uit beeld verdwenen. De Kinderbescherming grijpt in en Emma wordt uit huis geplaatst. Dat klinkt als een heftig boek, maar toch wordt het verhaal door de heerlijk directe en droge vertelwijze nergens zwaar.

Kiem
Caryl Lewis (vertaling: Marjolijn Huiberts)
Billy Bones

In dit bijzondere boek worden twee kinderen op een heel verschillende manier verwaarloosd door hun ouders: Marty’s moeder heeft hun hele huis volgebouwd met zooi (dit fenomeen ken je misschien al uit thematitel Het Ministerie van Oplossingen en het veel te volle huis) en Gracies vader werkt zoveel dat hij bijna vergeet dat hij nog een dochter heeft. Ze vinden steun bij elkaar én bij Marty’s excentrieke opa, die een wel heel bijzonder zaadje aan Marty heeft gegeven…

Bij mij thuis zijn alle deuren breed genoeg voor de rolstoel van mijn broertje

Hoe mensen hun huis bouwen of inrichten, vertelt heel veel over de bewoners. Daar past het boek Het huis van Hopper van Yvonne Jagtenberg (Leopold, 2022) heel mooi bij: in dit prentenboek heeft Yvonne Jagtenberg de huizen van moderne kunstenaars afgebeeld, zoals zij zich voorstelt dat ze eruit zouden kunnen zien. Daarvoor heeft ze zich laten inspireren door hun kunstwerken, maar ook door wat zij weet over hun persoonlijkheid.

Vraag de kinderen eens hoe dat bij hen is. Past hun slaapkamer echt bij hen? Hoe komt dat? Hebben ze zelf de inrichting kunnen kiezen? Hebben ze bepaalde kleuren gekozen die ze bij zichzelf vinden passen? Hoe zou hun kamer eruitzien als ze het helemaal zelf mochten bepalen?

Wat maakt jouw huis een thuis?

Het thema Bij mij thuis leent zich ook mooi tot filosoferen: wat is een thuis eigenlijk? Zeker in de context van vluchtelingen kom je er al snel achter dat thuis een lastig begrip is: immers gaat het vaak over hun thuisland, maar betekent dat dan dat ze zich in ons land niet thuis kunnen voelen? Wat heb je eigenlijk nodig om jezelf ergens thuis te voelen?

Als gespreksstarter kun je ook het boek Misjka van Edward van de Vendel en Anoush Elman gebruiken. In dit mooie verhaal lees je hoe Roya en haar familie eindelijk in Nederland mogen blijven, na hun vlucht uit Afghanistan en lange verblijf in asielzoekerscentra en de illegaliteit. Om zich echt thuis te voelen, vindt Roya dat ze een huisdier moeten nemen. Dat wordt Misjka, een wit, pluizig dwergkonijntje.

---

 

Zo zie je hoe ontzettend breed het thema van de Kinderboekenweek 2023 is. Zoals gezegd, zijn er nog veel meer boeken te vinden die bij het thema passen. In deze lijst vind je vast nog meer inspiratie! Klik ook zeker even door op de titels voor lestips en boekpromotiefragmenten. Hoe meer boekentips je tijdens de Kinderboekenweek aan je klas geeft, hoe meer kans er is dat ieder kind een boek vindt dat bij hem of haar past.

Heel veel (voor)leesplezier!